На новата американска листа на санкции против Русија поради инвазијата на Украина има речиси 300 компании и поединци, меѓу кои и четири српски компании и бизнисмени Марко Сворчан и Драган Драгаш, кои раководат со две од овие четири компании.
Американската OFAC (Канцеларија за контрола на странски средства) денеска објави нова и најобемна листа на санкции од почетокот на руската инвазија на Украина.
На списокот се компаниите „Коминвекс“, „Соха инфо“ и „Гудфординг“, компании чие работење и начинот на кој ги заобиколуваат санкциите на ЕУ и САД преку бизнис со компании во Русија, ги напиша Радио Слободна Европа (РСЕ) на почетокот на ноември минатата година.
Српските компании се најдоа во посебна група која беше санкционирана, како што се наведува, бидејќи во својот бизнис „олеснуваат, оркестрираат, ангажираат и на друг начин поддржуваат трансфер на критична технологија и опрема во руската воено-индустриска база“.
„Нашата меѓународна коалиција испраќа јасна порака до потенцијалните компании кои ги избегнуваат или заобиколуваат санкциите. Ваквите активности ќе продолжат да имаат последици“, се вели во соопштението на OFAC.
Извозниците со седиште во Србија во посебна категорија
Санкционираните се лоцирани низ целиот свет и вклучуваат „извозници и препраќачи на технологија, опрема и делови од трети земји во Русија, шпедитер вклучен во испорака на оружје во Русија“, се прецизира во соопштението.
Сè на сè, OFAC денес цели 26 ентитети и поединци од трети земји во 11 земји, вклучувајќи ги Кина, Србија, Обединетите Арапски Емирати и Лихтенштајн.
Извозниците на технологија регистрирани во Србија се ставени во посебна категорија. Како што е наведено,
„Коминвекс“ од Србија во руските електронски компании извезувала стока и опрема во вредност од десетици милиони долари. Санкциониран е и српскиот државјанин Марко Сворчан, директор и сопственик на „Коминвекс“.
Соха Инфо од Нови Бановац и нејзиниот сопственик, српскиот државјанин Драган Драгаш, се санкционирани поради извоз на стока со двојна употреба.
Се вели дека компанијата „Goodforwarding“ извршила стотици испораки во Русија, вклучително и електронски стоки неопходни за производство на ракети, беспилотни летала и муниција.
Санкционирана е и компанијата „TR Industries Research and Development Company (TR Industries)“ со седиште во Србија, која е специјализирана за развој на електронска радио опрема, системи за оптоелектронско разузнавање и системи за навигација.
Начините на кои се заобиколуваат санкциите, за кои пишуваше РСЕ
Од почетокот на руската инвазија на Украина, стоки за двојна употреба во вредност од најмалку 71,1 милиони долари и биле испорачани во Русија преку српски компании, покажува истражувањето на РСЕ од ноември минатата година.
Станува збор за стоки кои се ставени на листата на високоризични производи и подлежат на санкции наметнати од Европската унија и Соединетите Американски Држави кон Русија.
Врз основа на податоците од меѓународните трговски бази на податоци, RSE анализирала повеќе од 14.000 пратки кои пристигнале во Русија од почетокот на војната во Украина.
Од почетокот на војната во Украина, Србија не се согласи на ниту една одлука за санкции против Русија. Во таков вакуум, без законски ограничувања, некои српски фирми заработија милиони.
Како што покажа истражувањето на RSE, најсовремените технолошки производи стигнале до купувачите во Русија преку српски весници. Во некои случаи, тоа беше стока на најголемите американски производители на микроелектронски компјутерски делови како „Интел“ или „АМД“.
Податоците на РСЕ укажуваат и дека дел од стоката произведена на Запад преку хартијата на српските компании се реизвезувала во Русија од земјите од источна Азија.
Поради оваа практика, стоката чиј увоз е спречен со санкциите на ЕУ и САД може да стигне до Русија.
Од друга страна, во Русија, приматели на стоката беа фирми кои се под санкции, дури и наведени од Канцеларијата за контрола на странски средства (OFAC) на САД поради нивната вклученост во синџирот на снабдување на руската воена индустрија.
Србија не ги прекршува сопствените правила бидејќи, иако е кандидат за членство, не се согласила со одлуките за санкциите на ЕУ.
Царинската документација на комерцијалните бази на податоци за меѓународна трговија „Import Genius“ и „Sinoimex“ не ги идентификува точните ознаки на електронските компоненти и не е можно да се утврди што се случува со стоката откако ќе пристигне во Русија.
Сепак, таа стока е под санкции бидејќи различни видови на електронска опрема се идентификувани во руските воени системи пронајдени на боиштата во Украина.
Тогаш Владата на Србија и Министерството за внатрешна и надворешна трговија не одговорија на прашањата на РСЕ за начинот на кој е извршена контролата, ниту дали некој е казнет за евентуално заобиколување на санкциите.
Коминвекс и Соха Инфо како најголеми извозници
Компанијата „Коминвекс“ е основана во 2005 година. До 2022 година неговата дејност беше трговија на големо со делови и опрема за моторни возила.
Податоците од финансиските извештаи на компанијата, објавени на веб-страницата на Агенцијата за економски регистри (АПР) на Србија, покажуваат дека во текот на 2021 година добивката била околу 1.600 долари. Сè се менува во 2022. Тогаш „Коминвекс“, откако ги плати сите обврски и даноци, имаше нето добивка од 1,5 милиони долари, односно илјада пати повеќе за само една година.
Податоците од АПР покажуваат дека приходите од продажба на стоки се зголемени речиси илјада пати.
„Коминвекс“ ја промени својата дејност во ноември 2022 година и се регистрираше за трговија на големо со електронски и телекомуникациски делови и опрема.
Марко Сворчан, директорот на компанијата, одговори на повикот на РСЕ, но одби да даде какво било објаснување за неговиот бизнис. RSE најде повеќе детали во меѓународните трговски бази на податоци „ImportGenius“ и „Sinoimex“.
РСЕ анализираше повеќе од 6.000 трансакции што „Коминвекс“ како извозник ги имаше со Русија од крајот на март 2022 година до крајот на јули 2023 година.
Анализата покажа дека „Коминвекс“ извезла стока во вредност од 143,9 милиони долари, а дури 54,3 милиони долари се таканаречени стоки со двојна употреба и според царинските ознаки подлежат на санкции од ЕУ.
Втората денеска санкционирана компанија „Соха инфо“ е од Нови Бановац, гратче на околу 30 километри од Белград. Според царинските податоци на базата на податоци „Синоимекс“, „Соха инфо“ во Русија од октомври 2022 година до крајот на јули 2023 година извезла стока во вредност од 18 милиони долари.
Меѓу овие пратки има и електроника која според царинските ознаки е ставена на листата на „висок ризик“ и подлежи на санкции, а се работи за производи вредни 6,3 милиони долари.
„Соха инфо“ е основана по почетокот на инвазијата во јуни 2022 година, а според финансиските извештаи од АПР, за само шест месеци остварила промет од продажба на стоки во износ од 6,1 милиони долари.
Сопственикот на компанијата Драган Драгаш од Бановац одговори на поканата од РСЕ во ноември и рече дека нема да разговара за неговиот бизнис со руски компании бидејќи „не сака некој да му ја хакира шемата“.
На прашањето за каква шема станува збор, тој кратко рече „трговија, целата стока е нормална, не подлежи ни на санкции“ и го заврши разговорот.
Инаку, Велика Британија одлуката за санкции ја објави на 6 декември, па на санкционираната листа за водење бизнис со Русија се ставени 46 лица и компании. Меѓу нив беше и српската компанија „Авио хем“, за чие работење известуваше и РСЕ
Во јули 2023 година, речиси целосно непознатата српска компанија MCI Trading од Белград беше ставена на листата на американски санкции за, како што се наведува, материјална помош, спонзорирање или обезбедување финансиска, материјална или технолошка поддршка на руската компанија АК Микротек од Москва.
Најголемата листа на санкции на OFAC досега
Како што беше најавено во соопштението на OFAC, на двегодишнината од почетокот на руската инвазија на Украина, но и како одговор на смртта на опозицискиот политичар и антикорупционер Алексеј Навални, американските институции одлучија да објават нов список, најголема од почетокот на војната.
Во врска со смртта на Навални беа именувани и тројца функционери на руската влада, а беа воведени дополнителни санкции поради руската репресија и кршењето на човековите права и агресијата врз Украина.
„Оваа годишнина и смртта на Алексеј Навални во руски притвор се остри и трагични потсетници за дрското непочитување на Путин кон човечкиот живот, од Украинците кои ја трпат цената на неговата неиспровоцирана војна до луѓето низ Русија кои се осмелуваат да ги разоткријат коруптивните злоупотреби што го поттикнуваат неговиот режим“, таа. – рече.Секретарот за финансии на САД Џенет Л. Јелен.
„Путин ја стави под хипотека сегашноста и иднината на рускиот народ за неговите сопствени цели да ја потчини Украина. Кремљ избира да ја преориентира својата економија кон производство на оружје за да ги убие своите соседи на сметка на економската иднина на сопствениот народ. Но, ние мора да ја одржиме нашата поддршка за Украина дури и кога ја ослабуваме руската воена машина“, додаде Јелен.
Во текот на изминатите две години, Министерството за финансии и САД назначија над 4.000 субјекти и поединци под санкции поврзани со Русија.
