Експлозиите на гасоводот „Северен тек“ го означија крајот на еден од најважните начини за снабдување на Европа со руски гас и почетокот на „подводната“ војна на Балтикот, во која на ред ќе дојдат и други инфраструктурни проекти.
По неполна година од минирањето на „Северен поток“ 1 и 2, за кои сѐ уште не е утврдена одговорноста, се случија серија нови инциденти во кои беа оштетени гасоводи и комуникациски кабли меѓу неколку скандинавски и балтички земји.
Шведскиот министер за цивилна заштита, Карл Оскар Болин, изјави дека овој месец делумно е оштетен комуникацискиот кабел меѓу Шведска и Естонија, а ова е последен во низата сомнителни инциденти кои оправдано предизвикуваат стравувања дека ќе продолжат пренасочувањата под површината на морето.
Претходно, на 8 октомври беше оштетен соседниот гасовод „Балтик Конектор“ и комуникацискиот кабел меѓу Финска и Естонија, поради што претседателот на Финска, Саули Нинисто соопшти дека инцидентот е предизвикан од надворешни фактори.
Финската полиција соопштува дека причината била „надворешна механичка сила“ со назнака дека за оневозможување на врската бил употребен „исклучително тежок предмет“ оставен на морското дно.
Гасовод
Во последниот инцидент, Министерството за телекомуникации на Естонија на 11 октомври дозна за намалување на капацитетот на кабелот лоциран во територијалните води на земјата, на околу 50 километри од брегот на Хиџум, остров на устието на Финскиот залив. Шведскиот министер Болин наведува дека штетата настанала во исто време и во истата област со оштетувањето на гасоводот „Балтик Конектор“.
Штетата е брзо санирана и кабелот повторно работи, а регионалните власти внимателно ги избираат зборовите кога се осврнуваат на инцидентот, свесни дека виновникот, како и во случајот со „Северен поток“, тешко ќе се најде.
Покрај лошото време, истрагата ја успори и тоа што финската влада сака да избегне предвремени заклучоци, особено сега кога земјата стана дел од пактот НАТО кој е одговорен за нејзината безбедност.
Под површината, претставниците на скандинавските и балтичките земји се сомневаат во вмешаноста на Русија како земја која има исклучителни капацитети за вакви диверзии.
– Ситуацијата на полето на безбедносната политика во нашето непосредно опкружување се влоши – изјави министерот за одбрана на Шведска, Пал Јонсон, говорејќи на заедничката конференција со министерот за цивилна заштита Болин.
По почетокот на војната во Украина, Шведска и Финска поднесоа барање за влез во НАТО, откажувајќи се од својот неутрален статус. Финска ѝ се приклучи на Алијансата на почетокот на годинава, а влезот на Шведска во НАТО беше спречен од Турција поради спорот околу курдските милитанти кои дејствуваат во оваа скандинавска земја.
Руски и кинески брод
Американските и европските разузнавачки агенции се загрижени за активностите што ги спроведува Главниот директорат на руската служба за подводни истражувања, познат по рускиот акроним GUGI. Оваа служба, која работи во водите на Балтичкото Море, располага со разни шпионски бродови и специјализирани подморници, од кои Белгород е веројатно најпозната како најголема оперативна подморница во светот, способна да достигне големи длабочини, транспортирајќи голем број од персонал, помали подморници или подводни беспилотни летала доволни за извршување на пренасочувања со кои се соочија Шведска, Финска и Естонија.
Во меѓувреме, истрагата доби неочекуван пресврт. Финската полиција која ги истражуваше оштетувањата на гасоводот „Балтик Конектор“ го следеше движењето на рускиот товарен брод „Севморпут“ на нуклеарен погон, како и траекторијата на кинескиот товарен брод „Њунова поларна мечка“. И двајцата биле присутни во областа во моментот на оштетување на гасоводот и комуникацискиот кабел. Кинески брод што пловел под знамето на Хонг Конг бил поблиску до местото на пренасочувањето и, според јавните податоци за следење на бродот, забавил во близина на гасоводот.
Финската полиција на 20 октомври објави дека нивната истрага е фокусирана на испитување на активностите на кинескиот брод. Навестувањето за можноста Кина да ја саботира европската подводна инфраструктура беше доволно само по себе да предизвика загриженост и изненадување кај официјалните лица.
Сепак, европските сојузници стануваат свесни колку е тешко да се спречи потенцијален напад пред да се идентификуваат сторителите.
Што се случува под површината
Во 2021 година, естонскиот меѓународен центар за одбрана и безбедност објави извештај за руската воена роботика во кој истакна дека Естонија и другите балтички земји немаат доволно информации за сè што се случува под површината на Балтичкото Море.
Весникот заклучува дека би било тешко да се спречат руските подводни дронови распоредени во меѓународни води да ја оштетат критичната подводна инфраструктура.
Сега кога опасноста е поконкретна, европските сојузници работат заедно на отстранување на недостатоците во следењето на подводните активности.
Лидерите на десет северноевропски земји, вклучувајќи ги Естонија, Финска и Шведска, разговараа за ова прашање на 13 октомври на самитот на шведскиот остров Готланд. Во заедничката изјава поврзана со оштетувањата на гасоводот Балтиконектор, заклучено е дека инцидентите покажале дека заканите за критичната подводна инфраструктура се реални.
Финскиот министер за одбрана, Анти Хаканен, неколку дена по самитот објави дека неговата земја го зајакнува подводниот надзор во Финскиот залив и Балтичкото Море и најави набавка на нови подводни сензори.
На почетокот на оваа година, НАТО формираше специјална единица за заштита на подводните активности и ги зголеми морските и воздушните патроли во областа.
Финската разузнавачка служба објави дека подводната инфраструктура на земјата најверојатно ќе биде цел на субверзивни активности и во иднина. Во извештајот се наведува дека главната опасност доаѓа од Русија како земја која ја гледа Финска како непријателска земја по пристапувањето во пактот за НАТО.
