Трка со времето: Русија извлекува две нуклеарни подморници од арктичкото дно

Проектот кој е планиран со децении откако руските нуклеарни подморници потонаа, а чија цел беше да се справат со загриженоста дека тие би можеле да доведат до радиоактивен отпад во водата, конечно добива на интензитет.

Минатата година, норвешката фондација „Белона“ изрази загриженост за заканата по животната средина што ја претставуваат двете нуклеарни подморници К-27 и К-159.

Русија претходно објави дека сака да започне проект за извлекување на подморници од нивниот „воден гроб“, но избувнувањето на војната со Украина сето тоа го забави.

Според извештајот на рускиот новински портал РБК, Москва вклучила во нацрт-федералниот буџет средства за извлекување на нуклеарни подморници од арктичкото дно. Подготовките се закажани за 2026 година, а почетокот на работата е планиран за 2027 година.

К-27 беше експериментална напаѓачка подморница изградена во 1950-тите за советската морнарица. Имаше два реактори со радикален систем за ладење, кој вклучуваше стопен метал.

Подморницата влезе во употреба во 1963 година, но само три дена по влегувањето во морето, системот за ладење на бродот испушти радиоактивни гасови во машинската просторија. Во текот на следните две децении, тогашниот СССР безброј пати се обиде да ги поправи или замени реакторите, но проектот беше неуспешен.

Проблемот со нуклеарната подморница К-27 не беше дијагностициран навреме од страна на екипажот, што доведе до нејзино потонување, при што најмалку 9 членови на екипажот починаа од труење со зрачење.

Нуклеарната подморница беше повлечена од употреба во 1979 година, а тогашната советска морнарица го наполни јадрото на реакторот со катран за да го запечати пред да го испрати во плитките води на Карското Море. Нејзината плиткост ја изложува на плима и струи, што може да ја распадне и да доведе до контаминација.

Сепак, проблемот е што заптивката околу реакторот беше дизајнирана да спречи протекување само до 2032 година. Високо збогатеното гориво на бродот може да создаде и неконтролирана нуклеарна верижна реакција, ослободувајќи зрачење.

Нуклеарната подморница К-159 доживеа слична судбина поради дефекти. Таа беше и напаѓачка подморница која претрпе протекување на зрачење, контаминирајќи го целиот брод. Во текот на својот животен век, на нуклеарната подморница ѝ беа потребни постојани поправки за да остане оперативна. Бродот беше повлечен од употреба во 1989 година и оставен да ‘рѓосува повеќе од една деценија.

The long-delayed operation aims to lift the K-27 and K-159—both radioactive wrecks posing environmental risks—from their resting places beneath the Arctic waters. https://t.co/A156EIPEy4 pic.twitter.com/YmoB8SQ5Ky

— Interesting Engineering (@IntEngineering) October 22, 2025