Синот на последниот Шах повикува на востание и сака „слободен Иран“: Мохамед Реза Пахлави во центарот на вниманието

Реза Пахлави, синот на последниот ирански шах, Мохамад Реза Пахлави, живее во егзил во САД повеќе од четири децении. Иако нема формална политичка функција, Пахлави останува една од најпрепознатливите фигури во иранската опозиција во дијаспората. Неговото име се врати во меѓународното внимание по израелските и американските напади врз иранските нуклеарни постројки и шпекулациите за иднината на земјата.

Роден во 1960 година, Реза Пахлави беше принуден да го напушти Иран на 18-годишна возраст во средината на Исламската револуција во 1979 година, кога ајатолахот Рухолах Хомеини ја презеде власта. Неговиот татко, Шах Мохамад Реза Пахлави, кој со децении владееше со Иран со поддршка од Запад, беше симбол на модернизацијата, но и авторитарна репресија. Незадоволството на граѓаните од корупцијата, растечките социјални нееднаквости и задушувањето на политичките слободи доведоа до пад на династијата Пахлави и до формирање на Исламската Република, пишува Нова.рс.

Оттогаш, Реза Пахлави постојано се појавува како политички активист, но никогаш како класичен политичар. Во своите јавни настапи, Пахлави нагласува дека не бара враќање на тронот, туку дека сака да му помогне на својот народ да воспостави секуларна, демократска и слободна држава, преку ненасилна транзиција.

„Овој режим не може да се реформира. Ние се обидуваме дваесет години. Неопходно е да се изгради секуларна република заснована на човековите права“, рече тој во интервју за западни медиуми во 2023 година.

Тој неодамна го повика иранскиот народ да се крене и рече дека „Исламската република стигна до крајот“.

„Сега е време да се кренеме, време е да го вратиме Иран сите заедно. Не грижете се за денот по падот на Исламската Република. Иран нема да влезе во период на нестабилност или граѓанска војна“, рече тој.

Глас на опозицијата, но без основа во Иран

Во егзил, Реза Пахлави води политичка кампања против режимот во Техеран. Неговиот план, познат како „Проект за просперитет на Иран“, предвидува демократски реформи, институционално зајакнување, човекови права и заштита на малцинствата. Неговите пораки резонираат првенствено со дијаспората, додека неговата популарност во Иран е под знак прашалник.

Некои Иранци сè уште го гледаат како симбол на репресивна ера, додека помладите генерации, родени по револуцијата, немаат лична врска со династијата Пахлави. Покрај тоа, режимот во Техеран ја користи неговата западна ориентација како изговор за обвинувања за „странско мешање“.

„Мојата цел не е да се вратам како крал, туку да видам слободен Иран во кој граѓаните имаат право сами да одлучуваат за својата судбина“, рече тој за време на говорот во Европскиот парламент.

Кои се неговите шанси?

Во сегашните околности, политичката моќ на Реза Пахлави е ограничена. Иако има медиумско покривање и меѓународно признание, неговата способност да мобилизира луѓе во земјата е слаба. Опозицијата во Иран е длабоко поделена – меѓу монархистите, левичарите, етничките малцинства и продемократските активисти – а организацијата на отпорот одвнатре е отежната од моќниот репресивен апарат на Исламската Република.

Меѓутоа, во случај на големи пресврти, како што е падот на режимот или смртта на врховниот лидер, ајатолахот Али Хамнеи, името на Реза Пахлави може повторно да се најде во оптек како едно од потенцијалните лица на транзицијата – не нужно како лидер, туку како симбол на континуитет и единство во нестабилен момент.