Сиљановска-Давкова одржа предавање на Универзитетот Колумбија во Њујорк во рамки на Светскиот лидерски форум

Претседателката Гордана Сиљановска-Давкова одржа предавање на Светскиот лидерски форум на Универзитетот Колумбија во Њујорк, каде што пред академската заедница го елаборираше исходот од бесконечното одложување на ветувањето за европска интеграција на земјите од Балканот.

Таа укажа на ирационалната билатерализација во македонскиот случај на интегрирање, обидите за ревизионизам на историјата и злоупотреба на инструментот на ветото, што, како што нагласи, не е дел од Копенхагенските критериуми. Според неа, застојот во политиката на проширување негативно влијае на довербата на јавноста и кредибилитетот на Европската Унија. Интеграцијата на земјите од регионот, потенцираше претседателката, не е само техничко прашање, туку и безбедносен императив, за што е неопходна солидарност и стратешка решителност.

По предавањето следеше сесија со студентски прашања, адресирани до претседателката. Студентите на Колумбија изразија интерес за надворешната политика на државата, македонскиот устав и внатрешното уредување, состојбите во поширокиот регион.

Целта на Светскиот лидерски форум, на којшто досега се обратиле бројни светски лидери, е студентите, професорите, универзитетската заедница лично да ги слушнат ставовите на државниците, да се поттикне интеракција и меѓусебен дијалог.

Пред предавањето, Сиљановска-Давкова оствари средба со раководството на Универзитетот Колумбија.

Во продолжение е интегралниот текст од обраќањето на претседателката Сиљановска-Давкова.

Здраво на сите. Искрено, се чувствувам како студентка, но, дури и како професорка, многу ми се допаѓаат и ги практикувам сократовите методи. Тоа значи дека ги учам студентите, но исто така сум подготвена да учам од нив.

Или, како во Перипатетичко училиште, јас сум драматична личност и се обидувам да ги провоцирам студентите, како што правеа Платон или Сократ. И тоа можеби е мојот проблем во моментов. Навистина ми недостигаат студентите. Нема подобра професија од нашата. Имате шанса секогаш да бидете млади, бидејќи тие се непослушни, навистина многу сакаат да поставуваат чудни прашања, можеби чудни за нас, но не и за нив. И затоа понекогаш сум свесна дека политиката можеби не е вистинското место, но мислам дека постои шанса да се види политиката како уметност на можното.

Но, денес сè уште е важно кој, кога и како победува. Тоа не е моја дефиниција, тоа е дефиниција на Харолд Ласвел. Но, мислам дека со повеќе жени во политиката има шанса да се однесуваме како да е уметност на можното.

Исто така, многу сакам да користам литература кога предавам, да зборувам за уметност. Јас сум една од оние кои мислат дека културната дипломатија може да биде многу моќна, дури и помоќна од традиционалната. Дозволете ми да ви кажам, не сум љубителка на безбедноста и протоколите, тоа е нешто чудно, но морам да бидам послушна.

Денес сакам да се осврнам на нешто што можеби ќе ве интересира. Нешто за…како што понекогаш велам на циничен начин…нашиот маратон кон Брисел, кон ЕУ. Маратон, или понекогаш го користам прашањето: Дали го чекаме г. Годо? Кога споменувам политика, политиката за мене е секогаш дијалог, дебата. И тоа им го кажувам на моите студенти. Ги прашувам, дали знаете кога се појави политиката во книгата за Робинзон Крусо? Всушност, знаете, тогаш кога се појави Петко. И велам дека можеби Петко бил жена, но тоа го нема во книгата.

Го започнавме нашиот маратон во 2005 година, официјално, кога ни беше даден статус на кандидат. Но, заборавив да ви кажам за таканаречената синтагма Западен Балкан. Сè уште не знам што значи, бидејќи нема Источен Балкан. Тоа е геополитичка синтагма што се појави во 2000-тите за да објасни што? Прво, ги опфаќаше поранешните југословенски држави, но географијата се менуваше – нешто чудно. Во 2004 година, Словенија стана членка на ЕУ. Па ги опфаќаше поранешните југословенски држави без Словенија плус Албанија. Кога во 2013 година Хрватска стана членка на ЕУ, тогаш беше минус Хрватска плус Косово. Тоа е, за жал, веројатно збор, синтагма што опфаќа периферија или значи периферија на европската периферија. Или понекогаш, Ахилова пета.

Но, денес често се користи синтагмата дека ЕУ е недовршена симфонија без Западен Балкан. А интересот за нас во Западен Балкан се разбуди преку ноќ, пред три години, кога за жал, започна војната во Украина.

Зошто? Бидејќи, искрено, ние, луѓето од Балканот, исто така се доживуваме себеси како Европејци. Бидејќи отсекогаш сме биле географски, историски и особено културно, дел од Европа. Значи, постои разлика меѓу ЕУ и Европа. ЕУ е sui generis политички систем, некој вели неидентификувано тело, неидентификувана институција.

Она што е интересно во моментов, во овој момент, кога процесот на проширување е повторно на дневен ред, поради Украина и Молдавија, и затоа што, сепак, тие се малку далеку од Западен Балкан, и не се целосно во Европа. Но, дури и вие студентите знаете дека дури и во 19 век, Џон Макиндер ја создал таканаречената Heartland Theory, велејќи дека кој го поседува или кој влијае на таканаречениот Европски Исток, го поседува светот. И навистина, кога ги читаме книгите, трудовите напишани од Кисинџер, од Бжежински, тие го лоцираат американскиот стратешки основен интерес таму. Сега сме свесни што се случува, но сепак, патот од Брисел кон Украина поминува и низ т.н. Западен Балкан, па затоа сме на дневен ред.

Тоа е првото. Второто, што е многу важно, проширувањето денес со Западен Балкан не е само прашање на поголема ЕУ, туку на стабилност, на безбедност, затоа што секој ден гледаме што се случува. Па можеби, по таканаречениот Солунски самит во 2003 година, кога ЕУ ја објасни стратегијата за проширување за Западен Балкан, после тоа, нема стратегија. Нема стратегија.

Прво, според мене, тоа е важно. Второ, ако велиме дека е толку чудно во 21 век, да се потсетиме, да го видиме светот на Тукидид како во 5 век, Пелопонеските војни. Се сеќавам дека еднаш ја купив на улица овде во Њујорк книгата „Пелопонески војни“. И замислете зошто, затоа што веројатно, знаете, тој вели дека моќните прават што можат, а слабите што мораат. Резултатот е присутен сега – војни. Што ни треба? Всушност, за професор по право, е толку нормално, логично, рационално да се каже дека она што ни треба е малку повеќе идеализам, а не утопија.

Идеализмот, за мене, значи право, правда, етика, морал. Или на грчки јазик, постои убав збор, тимос, да се биде препознаен. Зошто? Бидејќи ако не сте препознаени, тогаш можеби би можел да се појави плод на гниење.

Мислам дека ова е добра шанса за нас, не знам колку пати, да бидеме на дневен ред и да го зграбиме моментумот. Да, бидејќи се обидовме да го зграбиме моментумот многу, многу пати. Резултатот е 36 амандмани за 30 години, а вие, со 27 амандмани, и устав со седум члена.

Нашиот устав е многу голем, но вие знаете што да покриете со овие седум члена, поради нивната суштинска моќ, поради толкувањето и поради вашата можност да толкувате, да го преосмислите уставот. Значи, различни проблеми.

Она што сакам да го нагласам е дека многу сакам понекогаш да бидеме како Скандинавците. Дали знаете зошто? Бидејќи Шведска, Норвешка и Финска беа земјите што најмногу ги поддржуваа балтичките земји, а балтичките земји станаа членки на ЕУ. Напротив, на Балканот, живеејќи сè уште сo вредностите на патријахалната политичка култура, дури и на парохијализмот, понекогаш, се појавува вето. Што значи тоа? Дека членка на ЕУ не се европеизирала себеси како членка на ЕУ, туку го користи статусот на заштитена, како член на семејство, за да го спречи напредокот или одење напред кон Брисел на соседот.

Според мене, тоа е погрешно. Многу пати се обидував да ги убедам моите колеги од соседните земји, и тоа членки на ЕУ, како Словенија и Хрватска, и другите, дека мора да се обидеме да се разбереме, да се поддржуваме едни со други, и тоа е начинот на кој можеме да докажеме дека Homo Balcanicus е исто така Homo Politicus, бидејќи веќе ви кажав дека за мене постои шанса за политиката како уметност на можното. Постојат некои обиди во оваа насока. Се обидуваме да го направиме тоа, но не е често случај.

Споменав двојни стандарди. Тие се катастрофални за човештвото, како што можете да видите. Дури и жртвите не се третираат на ист начин. Децата се исти, децата во Украина, децата во Газа, но некои слики се како Герника од Пикасо, шокантни. Значи, мора да повториме и да кажеме, денес, реков дека многу го сакам Хемингвеј, дека треба да се збогуваме со оружјето и дека прашањето за кого бијат камбаните е за сите нас, бидејќи никој не е невин денес. Некој со правење, повеќето од нас со гледање, а не со дејствување. Затоа мислам дека првиот чекор во реформирањето на ОН е за прв пат, замислете, по 80 години, да имаме жена за генерален секретар. Можеби ова би можело да биде промена. Ова би можело да биде промена. И исто така, мислам дека има потреба од длабоки реформи во рамките на Обединетите нации. Всушност, ќе кажете дека сум себична, егоцентрична, дека доаѓам од мала држава, но знам дека има одлични иницијативи, претежно иницирани од мали и средни држави. Заедно, можеби би можеле дури и да ги надгласаме најголемите.

Исто така, мислам дека процесот на донесување одлуки мора да се лоцира таму, преку постапки во институциите, бидејќи се плашам од кревки институции, ранливи институции и моќни поединци. Се плашам од каудилизмот, од цезаризмот, од бонапартизмот, бидејќи многу, многу бавно расте во авторитаризам. Бидејќи напуштивме еден авторитарен систем, титоизмот, сега се соочуваме со путинизмот. A некој во 21 век мисли дека може да се однесува како Петар Велики. Тоа е сосема, сосема погрешно.

Она што сакам да го кажам е дека мислам дека ЕУ мора да ја преиспита својата позиција, бидејќи дури и ЕУ денес е во криза. Претходно, тоа беше персонификација, синоним за демократија, владеење на правото, за држава. Сега, не е така. Се соочуваме со криза на лидерство, веројатно го знаете тоа подобро од мене.

Многу често цитирам еден американски професор, Џозеф Вајлер, одличен познавач на процесите на евроинтеграција. Во својата книга за европскиот устав, тој вели дека можеби односот меѓу членките на ЕУ и кандидатите, како нас, е погрешен. Бидејќи според него, тоа е едноставно – слушај и прави. Бидејќи вие имате намера да ни се придружите, а не ние. Правилата се јасни, но правилата се одлични. Тие се познати како Копенхашки критериуми, но ветото не е дел од Копенхашките критериуми. Уште утре би сакала да го смениме нашиот устав, вклучувајќи ги и Копенхашките критериуми, но не е применливо. Можеби ние од помалите држави и ние надвор од ЕУ, имаме некои добри идеи. Можеби вие од Соединетите Држави, од далечина, ги гледате работите подобро од нас.

Затоа го цитирав професорот Џозеф Вајлер. Всушност, би можела да продолжам со Ричард Фолк и други со одлична анализа на новиот политички, економски и гео-политички поредок. Бидејќи мислам дека секој од нас, особено професорите, мора да направи нешто за да го промени светот.

Сè уште верувам во Обединетите нации. Тие сè уште уживаат легитимитет. Но, понекогаш ме потсетуваат на Лигата на народите. Лигата заврши на многу, многу лош начин. Не смееме да го дозволиме тоа. Утре ќе зборувам за ова. Да направиме нешто за да продолжиме онака како што започнаа основачите. Почитувајќи ја повелбата, меѓународното право, пресудите на судовите. И никако поинаку.

Во спротивно, го губиме времето. Ја губиме битката. Бидејќи сè уште верувам, тоа е мојата последна реченица, во Кантовскиот траен мир. Не во светот на Тукидид. Не во светот на Макијавели. Во Кантовскиот траен мир. Без мир, не би можеле да ги реконструираме Обединетите нации.