Судот на правдата на Европската Унија пресуди дека Европската комисија го прекршила законот кога одбила да ги објави СМС-пораките разменети меѓу претседателката на Комисијата, Урсула фон дер Лајен, и извршниот директор на „Фајзер“, Алберт Бурла.
Преписката, која потекнува од пандемијата на Ковид-19, се однесува на договори за набавка на вакцини во вредност од милијарди евра.
Барањето за пристап до пораките го поднесе „Њујорк тајмс“, кој исто така поведе судска постапка кога Комисијата тврдеше дека „не ги поседува“ пораките – наводно затоа што тие не се регистрирани како официјални документи.
Во 2021 година, во интервју за „Њујорк тајмс“, фон дер Лајен призна дека лично комуницирала со Бурла со месеци преку СМС-пораки и апликации, додека во тек биле најчувствителните преговори за вакцините.
Сепак, деталите од таа преписка никогаш не беа објавени, ниту пак пораките беа евидентирани како официјални документи – што е спротивно на правилата на ЕУ за складирање и достапност на јавни информации.
Што одлучи судот на ЕУ?
Во пресудата во случајот Т-36/23, судот во Луксембург заклучи дека Европската комисија не спровела соодветно пребарување на пораките, ниту пак обезбедила убедливи докази дека тие не постојат.
Судот пресуди дека:
Комисијата не докажа дека ги барала пораките на правилен начин.
Самата форма на комуникација (на пр. СМС) не ја исклучува обврската за зачувување на содржината доколку е од јавен интерес.
Јавноста има право да знае како се донесени одлуките што ги чинеа граѓаните милијарди евра.
Кои се последиците од оваа одлука?
Притисок врз Комисијата да ја објави содржината на пораките – Судот им даде на медиумите и јавноста правна основа да бараат пристап до сите дигитални траги од оваа комуникација.
Се поставува прашањето за одговорноста на Урсула фон дер Лајен – Доколку се докаже дека пораките биле скриени или намерно уништени, ова би можело да има политички и правни последици.
Нови правила за дигиталните комуникации на службениците – Пресудата би можела да го промени начинот на кој ЕУ ги третира електронските комуникации, вклучувајќи ги и пораките испратени преку апликации како WhatsApp, Signal или SMS.
Зголемување на транспарентноста во набавките и договорите со фармацевтските компании – Се очекува дополнителен притисок од граѓанското општество за јавно објавување на целосните договори за вакцини.
Што е следно?
Европската комисија има право на жалба, но процесот може да трае со месеци. Во меѓувреме, институцијата ќе биде должна дополнително да ги пребара сите внатрешни комуникации и, потенцијално, да ги објави пораките – доколку тие сè уште постојат.
Останува прашањето: дали Комисијата се обидела да ја прикрие преписката или тие навистина се изгубиле во правната сива зона на дигиталната комуникација?
Милијарди во прашање: Колку навистина чинеа вакцините?
Еден од најважните аспекти во овој случај се парите. Според достапните информации, Европската Унија потрошила милијарди евра за набавка на вакцини против КОВИД-19. Сепак, деталите за точните трошоци и договорите меѓу ЕУ и фармацевтските компании, како што е Фајзер, не се целосно транспарентни. Пресудата во овој случај може да открие информации што би можеле да ја прошират сликата за тоа колку всушност чинат вакцините и како се договорени условите за дистрибуција.
