Што крие планината Коланг Газ Ла: Дали Иран има четврта нуклеарна локација, подлабока и побезбедна од Фордо?

САД бомбардираа три од главните нуклеарни објекти на Иран, но постоењето на потенцијално скриен четврти објект покренува прашања.

Ова место е уште потешко за уништување и не е познато дали содржи залихи од збогатен ураниум, бидејќи на МААЕ ѝ е забранет пристап.

Пентагон во недела, 22 јуни, тврдеше дека „ја уништувале нуклеарната програма на Иран“ со напаѓање, поточно со бомби за разбивање бункери, на подземен објект за збогатување ураниум во Фордо, јужно од Техеран, и нуклеарните објекти во Исфахан и Натанц, во централен Иран.

Сепак, Али Шамхани, советник на врховниот лидер на Иран, наведе на Твитер дека Иран сè уште има залихи од збогатен ураниум.

Од своја страна, директорот на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ), Рафаел Гроси, сметаше дека во оваа фаза е невозможно да се процени обемот на штетата и побара пристап до нуклеарните објекти на Иран и залихите од високо збогатен ураниум со цел „да се направи преглед“.

Тој додаде дека Иран му испратил писмо на 13 јуни во кое наведува дека вовел „специјални мерки за заштита на нуклеарната опрема и материјали“.

Според многу експерти, Иран во последниве години тајно гради четврти нуклеарен објект, скриен под планина, без да ги извести меѓународните власти, пишува Кликс.ба.

Иран збогатил ураниум до високо ниво од 60 проценти, според МААЕ, близу до прагот од 90 проценти потребен за изградба на атомска бомба. Но, агенцијата на ОН вели дека досега не пронашла докази за „систематска програма“ на Иран за производство на нуклеарно оружје. Иран постојано негира дека има такви амбиции.

Тврдејќи дека Техеран бил на работ да се здобие со атомска бомба, Израел нападна стотици воени и нуклеарни објекти во Иран од 13 јуни, убивајќи ги врвните воени офицери и нуклеарни научници во земјата. Оваа недела, Израел доби поддршка од својот сојузник, Соединетите Американски Држави.

Сепак, едно место останува недопрено: она скриено под Кух-е Коланг Газ Ла, која се издига на надморска височина од 1.600 метри. Оваа планина се наоѓа јужно од нуклеарниот објект Натанц.

Иако овие нуклеарни објекти долго време остануваа тајни, во последниве денови тие станаа помалку тајни.

„Иран има нова, целосно изградена локација лоцирана на безбедна и неранлива локација“, изјави Мохамед Еслами, директор на Организацијата за атомска енергија на Иран, на 12 јуни, еден ден пред почетокот на израелската операција против воените и нуклеарните објекти на Иран.

„Штом ќе заврши инсталацијата и конфигурацијата на центрифугата, ќе започне збогатувањето“, додаде Мохамед Еслами. МААЕ ја осуди оваа изјава како прекршување на нејзините обврски за транспарентност според Договорот за неширење на нуклеарно оружје.

Како што објави Ројтерс, Рафаел Гроси во април изјави дека постоењето на такви тајни нуклеарни објекти „не може да се исклучи“. Сепак, тој посочи дека не може да ги посети бидејќи Иран наводно рекол „тоа не е негова работа“.

Според неколку аналитичари, вклучувајќи го и Институтот за наука и меѓународна безбедност, локацијата Коланг Газ Ла има карактеристика да биде закопана под земја, како објектот за збогатување ураниум Фордо, кој се наоѓа јужно од Техеран.

Сепак, таа треба да биде изградена уште подлабоко.

Сателитските слики покажуваат зајакнати влезови во комплексите, високи ѕидни панели подигнати по асфалтираниот пат околу врвот на планината и ископувања за инсталирање дополнителни плочи.

Додека Фордо е познат по своите два влеза во тунелите, се верува дека Коланг Газ Ла има најмалку четири, два на исток и два на запад, вкопани во планинската падина. Како што објаснува Фајненшл тајмс, ова го отежнува затворањето на влезот со бомбардирање.

Во 2020 година, Иран објави дека започнал изградба на објект „во срцето на планините“ во близина на неговиот нуклеарен објект Натанз за производство на напредни центрифуги. Овој скриен објект би му овозможил на Иран брзо да збогатува ураниум под заштита на планината.

„Клучното прашање е дали Иран ќе скрие или можеби веќе скрил фисионен материјал во Кух-е Коланг Газ Ла или во некој друг непознат објект“, изјави за Фајненшл тајмс Бен Талебул, истражувач во Фондацијата за одбрана на демократиите.

Неколку експерти исто така веруваат дека Иран можеби веќе преместил елементи од локацијата Фордо во локацијата Коланг Газ Ла пред да започнат израелските напади.