Слободата на медиумите во ЕУ се соочува со продлабочување на кризата, бидејќи растечкиот авторитаризам продолжува да ја еродира независноста на медиумите. Во својот четврти годишен извештај за слободата на медиумите, Европската унија за граѓански слободи предупреди дека слободата на медиумите, првата линија на одбрана против авторитаризмот, се распаѓа низ цела Европа. Унијата го објави извештајот пред Светскиот ден на слободата на печатот, кој се слави на 3 мај.
Во извештајот, изработен во соработка со 43 организации за човекови права од 21 земја-членка на ЕУ, се наведува дека владите сè повеќе влијаат врз медиумите преку насочување на јавните финансии кон медиуми кои се пријателски настроени кон нив и користење на јавните услуги како алатка за комуникација.
Новинарите се соочуваат со закани и насилство, новинарките се непропорционално целни групи, а нетранспарентната сопственост на медиумите го ограничува плурализмот. Покрај тоа, јавните службеници честопати го ускратуваат пристапот до јавни информации, што дополнително ја ограничува транспарентноста.
Во извештајот се оценува дека промените во медиумските слободи се индикатор, а воедно и двигател во областа на владеењето на правото и дека тоа најдобро се гледа во Централна и Источна Европа, пишува агенцијата Белга.
Се наведува дека Словачка сега го следи „автократскиот прирачник“ на Унгарија, зголемувајќи го ризикот од целосно заробен медиумски пејзаж. Во меѓувреме, Полска и Словенија вложија значителни напори за враќање на независноста на медиумите и намалување на политичкото мешање.
Во меѓувреме, ЕУ се подготвува целосно да го спроведе Европскиот закон за слобода на медиумите (EMFA) во август. Сепак, извештајот предупредува дека многу земји-членки „не се подготвени за новите медиумски регулативи на ЕУ“, односно за заштита на слободата на печатот.
Се тврди дека во Унгарија, јавните медиуми се целосно под владина контрола и делуваат како микрофон за властите. Во исто време, промените во законот во Словачка дополнително ја намалија заштитата што ја обезбедуваше независноста на медиумите.
Дури и во помалку проблематични земји, како што се Грција, Хрватска, Малта, Бугарија и Италија, нетранспарентното финансирање и политичката контрола врз администрациите создаваат „ранливост на политичко влијание“, се вели во извештајот, објави Белга.
Низ цела ЕУ, се вели во извештајот, владите продолжија да вршат влијание преку нејасна распределба на средствата за рекламирање, при што провладините медиуми се фаворизираат во земји како Бугарија, Хрватска, Грција, Унгарија, Малта, Словенија и Шпанија.
Сериозна причина за загриженост е големата концентрација на сопственост на медиуми, особено во Хрватска, Франција, Унгарија, Малта, Холандија, Словенија, Шпанија и Шведска.
EMFA инаку предвидува јавно достапни бази на податоци што обезбедуваат транспарентност на сопственоста, но многу земји-членки на ЕУ сè уште не ги воспоставиле.
Исто така, се предупредува дека новинарите низ Европа се соочуваат со сè поголеми опасности, особено новинарките, во Бугарија, Италија, Словачка и Шведска. Употребата на шпионски софтвер против новинари, особено оние протерани од Русија или Белорусија, како и насилството врз новинарите, особено за време на демонстрациите, исто така, предизвикуваат загриженост.
Пристапот до информации од јавно значење останува проблем, особено во Бугарија, Германија, Грција, Малта, Холандија и Шпанија, како и стратешките тужби против учеството на јавноста (SLAPP) низ цела ЕУ, вклучително и во Белгија, Бугарија, Германија, Унгарија, Италија, Словачка…
Авторот на извештајот, Џонатан Деј од Европската унија за граѓански слободи, изјави дека негативниот тренд во слободата на медиумите од претходните години продолжил и во 2024 година.
„Владините напори за ослабување на владеењето на правото и демократските институции речиси секогаш започнуваат со желба за контрола на медиумскиот простор во земјата“, предупреди Деј, додавајќи дека Европската комисија треба сериозно да се осврне на наодите од извештајот.
Македонија падна за 6 места според Индексот за слобода на медиумите на Репортери без граници
