Потребна е поголема транспарентност во управувањето со достасаните обврски и јавната потрошувачка

Предлог-буџетот за 2026 година претставува умерен, но значаен исчекор кон поголема реалност и рационалност во фискалното планирање, со благо структурно поместување на расходната страна и со поумерени проекции на приходите. Сепак, предизвиците остануваат во делот на спроведувањето на проектираните приходи, растот на платите и пензиите, кој го храни инфлаторниот притисок, како и ограничената ефективност на капиталните инвестиции, се вели во оцената на „Фајнанс тинк“ за предлог-буџетот за наредната година што го креираше Министерството за финансии, а го одобри Владата.

– Иако буџетот покажува одредени знаци на фискална консолидација и подобра дисциплина, потребна е поголема транспарентност во управувањето со достасаните обврски и во мерењето на ефектите од јавната потрошувачка. Со доследно спроведување на овие аспекти, буџетот би можел да се развие во инструмент што ќе ја зајакне фискалната стабилност и ќе обезбеди поефикасно користење на јавните ресурси за развојни цели – потенцираат од „Фајнанс тинк“.

Оттаму сметаат дека предлог-буџетот се донесува во услови на интензивирана динамика на економската активност и смирувачка, но сè уште „леплива“ инфлација, на ниво што сè уште е над она што централните банки го сметаат за стабилни цени.

– Во таа смисла, предлог-буџетот 2026 проектира раст на БДП за 2026 година од 3,8 % и раст на трошоците за живот од 2,5 %. Двете проектирани стапки – на растот на БДП и на цените се разумен одраз на моменталните економски движења и претставуваат солидна основа за проектирање на буџетот. Проекцијата за растот на БДП особено е поддржана од интензивирањето клучни инфраструктурни проекти, инвестицискиот циклус на локално ниво и засилената поддршка на приватните инвестиции од унгарската кредитна линија. Сепак, проектираната стапка останува под притисок од неизвесноста во глобалното економско окружување, главно од ефектите од царинската политика на САД врз европската економија и врз синџирите на снабдување – оценуваат од „Фајнас тинк“.

Што се однесува до проекцијата за инфлацијата, оттаму сметаат дека е во линија со рестриктивната монетарна политика и на искажаните заложби и намери за поддршка од фискалната страна.

– Сепак, „лепливоста“ на инфлацијата може да го загрози остварувањето на оваа цел, а таа, главно, произлегува од проинфлаторното дејство на фискалната политика преку политиките на плати и на пензии, кои го зголемуваат номиналниот доход на населението. Раст на платите и на пензиите што не е сообразен со растот на додадената вредност во економијата ќе ја остави стапката на инфлација на повисоко и упорно ниво во однос на посакуваното – велат од „Фајнанс тинк“.

Врз основа на овие претпоставки за номиналниот раст на економијата, од „Фајнанс тинк“ оценуваат дека проекциите за раст на буџетските приходи и расходи изгледаат разумни.

– Поконкретно, предлог-буџетот 2026 проектира номинален раст на буџетските приходи од 3,5 %, номинален раст на буџетските расходи од 2,6 %, и тоа при раст на трошоците за плати од 7 %, раст на трошоците за стоки и за услуги од -0,5 % и раст на трошоците за пензии од 9,7 %. Сепак, ваквите проекции кријат значајни ризици. Проекцијата за раст на вкупните приходи се базира на проектираните приходи за 2025 година со ребалансот на буџетот, за кои е малку веројатно дека ќе се остварат. На ова укажавме уште во коментарот за предлог-буџетот за 2025 година, во кој проценивме дека растот на буџетските приходи од 12,8 % е неверојатен, што сега се потврдува. За првите девет месеци од 2025 година, остварувањето на буџетските приходи е само со 67 %. Со оваа динамика на остварување на буџетските приходи за оваа година, произлегува дека проекцијата за нив за 2026 година е за 12,1 % повисока, што претставува нереално проектирање. Од друга страна, за првите девет месеци од 2025 година, реализацијата на вкупните расходи е пониска од пропорционалниот износ за периодот, со исклучок кај платите (71,8 %), трансферите кон Фондот за ПИОМ (73,9 %), кон Фондот за здравство (70,8 %) и каматните плаќања (76,4 %). Со тоа, пресметано на веројатните остварувања за 2025 година, проектираниот пораст за 2026 кај овие ставки е реалистичен, а исклучок претставува ставката стоки и услуги кај која реалниот проектиран пораст би бил 17,7 % наместо предвиденото намалување од 0,5 % – велат од „Фајнанс тинк“.

Оттаму забележуваат и дека проектираниот пораст кај трошоците за плати и за пензии е релативно висок, веројатно над номиналниот пораст на економијата, што и понатаму мора да се гледа во контекст на инфлаторното дејство на буџетот и на „лепливоста“ на инфлацијата и бара посебна внимателност.

(С. Бл.)