„Политико“: Почна одливот на мозоци од САД, Америка станува резервоар на таленти за Европа, Канада, Австралија…

Бидејќи финансирањето е нагло прекинато, домашните научници и истражувачи остануваат без работа, а цели одделенија се затворени. Во меѓувреме, странските академици, од кои многумина трајно се населиле во САД, се протеруваат од земјата или им се забранува влез, честопати под сомнителни изговори или стравуваат дека тоа наскоро ќе им се случи. Во овој мандат се чини дека егзодусот би можел да биде многу посериозен – и тоа не само меѓу научниците, туку и меѓу новинарите, активистите и сите оние кои се чувствуваат загрозени или спречени да дејствуваат слободно.

Секоја империја, без разлика дали е вистинска или имагинарна, подига споменици за напредок. Нацистичкиот режим развиваше колосален научен центар како дел од големиот проект на Хитлер „Германија“ за Берлин, но војната ги прекина тие планови. Центарот заврши под урнатини, закопан под вештачки рид, на кој победничките сојузници подоцна изградиле пункт за прислушување, пишува „Политико“.

Во 2010 година, Фондацијата „Сколково“ изгради блескав технолошки центар во западна Москва, како одговор на Кремљ за Сицилиумската Долина. Денес е главно празен, војната во Украина и економските санкции го закопаа тој сон.

Политичката моќ се проектира преку науката уште од античко време. Но, кога слободата на работа на научниците е доведена во прашање, тие заминуваат, како што се случи за време на нацистичкото владеење, за време на советскиот период и во последниве години, бидејќи претседателот Владимир Путин ја заостри контролата врз Руската Федерација. Во текот на 20 и почетокот на 21 век, повеќето од овие научници отишле во Соединетите Држави, земја која ги охрабруваше истражувањата без страв или пристрасност. И покрај сите негови недостатоци, луѓето од целиот свет се собраа таму за да ги искористат можностите на ненадминатите универзитети. Сепак, денес, благодарение на претседателот Доналд Трамп и неговите жестоки напади врз високото образование во земјата, започна обратниот „одлив на мозоци“. И голем дел од тој бран сега е насочен кон континентот што Трамп очигледно го презира – Европа.

Заминувањето на научниците не е само прашање на нивен личен избор. Бидејќи финансирањето е нагло прекинато, домашните научници и истражувачи остануваат без работа, а цели одделенија се затворени. Во меѓувреме, странските академици, од кои многумина трајно се населиле во САД, се протеруваат од земјата или им се забранува влез, честопати под сомнителни изговори или стравуваат дека тоа наскоро ќе им се случи, нотира „Политико“. Маргарет Мекфол-Нгаи, биохемичар од Технолошкиот институт во Калифорнија, ја опишува ситуацијата како „мрачна и сè помрачна“. Наведувајќи еден од бројните примери, таа зборува за „американска студентка, која е извонредна во секој поглед, но универзитетите ги затвораат програмите за оваа година или драстично ги намалуваат, па таа нема каде да оди.

-Ја испратив нејзината биографија на колегите во Европа, а сега таа ќе оди на постдипломски студии во Институтот Макс Планк во Германија“, рече таа за „Политико“.

И ова не е изолиран случај. Од 690 дипломирани студенти кои учествувале во истражувањето на „Нејчр“, 548 изјавиле дека размислуваат да ги напуштат САД. Еден од нив одговори: „Ова е мојот дом, навистина ја сакам мојата земја, но многу од моите ментори ми велат да одам, сега“. Освен тоа, како што истакна Мекфол-Нгаи, има безброј приказни за меѓународни студенти кои се плашат да ги напуштат САД.

-Имам дипломирани студенти и истражувачи од Словенија, Белгија, Португалија, Франција, Австрија, Мексико, Кина и Ирска. Неколку од нив сакаат да одат на одмор и да се видат со семејството, но им било кажано дека ако заминат, нема да можат повторно да влезат во САД, вели таа.

Се случија масовни отпуштања во голем број институции. Националниот институт за здравје, најголемиот светски финансиер на биомедицински истражувања, беше принуден да отпушти 1.200 вработени и да ги прекине ревизиите на грантови за истражување, што во суштина го стопираше финансирањето на лабораториите. Во исто време, некои федерални агенции беа принудени да ги отстранат термините кои се сметаат за неприфатливо „разбудени“, како што се „различност“, „род“ и „наука за климата“ од нивните официјални веб-страници.

Но, за Европејците и Канаѓаните, кои сè уште закрепнува од целосниот презир на администрацијата на Трамп кон нив, одмаздата е јадење кое најдобро се служи ладно. Тринаесет земји членки на ЕУ, вклучително и Франција и Германија, веќе ѝ пишаа на комесарката за стартапи, истражување и иновации Екатерина Захариева, повикувајќи на зголемено финансирање и развој на инфраструктурата за да се привлечат научниците кои ги напуштаат САД. Францускиот министер за високо образование и истражување, Филип Батист, повика на „брза и решителна реакција“ на „колективната лудост“ на овие одлуки. Неколку универзитети низ Европа веќе започнаа кампањи за регрутирање, наоѓајќи нови извори на финансирање за да доведат одредени експерти. Универзитетот „Екс-Марсеј“ во Франција одвои 15 милиони евра за 15 тригодишни позиции во рамките на новата програма „Безбеден рај за науката“, а универзитетот наведува дека секој ден прима десетици барања од „научни баратели на азил“. Универзитетот „Врије“ во Брисел објави конкурс за 12 позиции за меѓународни истражувачи, „со посебен фокус на американските научници“, институтот „Пастер“ во Париз истакна дека работи на регрутирање експерти во области како што се заразните болести и потеклото на болестите. Потпретседателот на Универзитетот во Кембриџ рече дека и таму „активно се подготвуваат“ за евентуално регрутирање на персонал од САД. Слично на тоа, Патрик Крамер, претседател на Институтот „Макс Планк“ во Берлин, ги опиша САД како „нов резервоар на таленти“. Тој рече дека веќе има неколку имиња на списокот кои „му фатиле око“, особено оние поврзани со вештачката интелигенција.

Сепак, безбедните засолништа не се ограничени само на Европа: Австралија, на пример, размислува за забрзани визи за најталентираните поединци. Но, најатрактивна дестинација веројатно ќе биде Канада, со оглед на нејзината близина со САД, и географски и културолошки. За време на првиот мандат на Трамп, многу се зборуваше за Американците кои бегаат на север, но бројот стана мал. Овој пат, сепак, се чини дека егзодусот би можел да биде многу посериозен – и тоа не само меѓу научниците, туку и меѓу новинарите, активистите и сите оние кои се чувствуваат загрозени или спречени да дејствуваат слободно. Еден од првите што ја објавија својата одлука за заминување беше Тимоти Снајдер, еден од најпознатите експерти за авторитаризам, кој замина од Јеил во Универзитетот во Торонто. Снајдер ја опиша Канада како „Украина на Северна Америка“, со оглед на заканата што доаѓа преку границата од Америка на Трамп.