Од протести до скари: Што ни кажува 1 Мај за општеството денес?

Први мај порано беше ден на бунт, отпор и солидарност. Ден кога работниците ширум светот излегуваа на улиците за да испратат гласна и јасна порака: „Нашата работа има вредност, нашето достоинство мора да се почитува“.

Денес, пак, Први мај се повеќе се слави со мирис на скара, патувања во природата и тишина – без транспаренти, без барања, без протести. Заборавивме ли што всушност значи Први мај?

Психологот Слаѓана Ѓаковиќ не ја гледа оваа промена како случајност.

Напротив, таа вели дека се работи за длабока психолошка промена во општество кое со години се справува со чувство на хронична немоќ.

„Кога луѓето во општеството живеат долго време со чувство дека не можат ништо да променат, дека протестите не вредат, тие природно развиваат психолошки механизми за самоодржување. Еден од нив е несвесното пренасочување на вниманието – од борба во бегство“, објаснува Ѓаковиќ за бука.ком.

Скарата, истакнува таа, не е само знак на пасивност – тоа е симптом на колективна психолошка адаптација. Луѓето повеќе не веруваат во ефективноста на протестот затоа што премногу често виделе дека нивната борба завршува со игнорирање, маргинализирање или манипулирање. Кога системот упорно ги игнорира потребите на граѓаните, протестот повеќе не делува како средство за промена, туку како извор на дополнителна фрустрација.

„Политичарите со години не одговараат на барањата на граѓаните. Овој молк создава чувство дека сите напори се залудни. И кога нешто ќе се сфати како бесмислено, луѓето престануваат да учествуваат. Ова е суштината на научената беспомошност – верувањето дека ништо што правиме нема да ги промени работите“, вели Ѓаковиќ.

Дополнителен проблем лежи во социјалните и економските услови во кои се повеќе луѓе работат под небезбедни, нестабилни услови – т.н. несигурна работа. Кога работниците немаат основно обезбедување, кога се борат да преживеат од месец во месец, просторот за организирана, колективна борба исчезнува. Се губи чувството за заеднички идентитет, а без тоа чувство нема солидарност.

„Поради оваа причина, Први мај повеќе не е симбол на борба, туку ден за одмор. Луѓето потоа се обидуваат да повратат барем дел од чувството за припадност – преку дружење, преку смеа, преку скари. Тоа не е чин на славење, туку чин на бегство. Тој еден ден станува психолошки вентил, начин да се заборави во каков систем живееме,“, вели таа.

Но, опасноста од таквиот развој на настаните е голема. Кога ќе исчезне чувството дека промената може да се случи, исчезнува и подготвеноста да се бориме за неа. И тоа е можеби најголемиот пораз на едно општество.

„Први мај не мора да го изгуби своето значење. Може да продолжи да биде потсетник – не само за она што некогаш го освоија работниците, туку и за она што треба да се брани денес. Но, за да се случи тоа, мора повторно да се осмелиме да веруваме дека промената е можна. И дека скарата не мора да биде крај, туку почеток на разговорот“, додава таа.