Од „ќе чини“ до „исто е како виза“: Шест најчести прашања за стапувањето во сила на системот за патување EES

За да влезете во Европската Унија од вчера, 12 октомври, ќе мора да се регистрирате во новиот Систем за влез/излез (EES), кој автоматски ќе евидентира кога државјани на трети земји влегуваат и излегуваат од Шенген зоната.

Новиот систем воведува дигитален запис за патници и ќе го замени сегашното печатење на пасошите. Европската комисија наведува дека EES ќе евидентира биометриски податоци (отпечатоци од прсти и фотографија од лицето), информации од пасошот, како и точното време и место на влез и излез од ЕУ. Целта е да се модернизираат граничните процедури, сигурно да се контролира престојот на патниците и да се спречи злоупотреба на документи и идентитети. Покрај тоа, се очекува системот да придонесе за поголема безбедност и да се намали нерегуларната миграција.

EES ќе се однесува на државјани на трети земји на кои не им е потребна виза за краток престој, вклучувајќи ги граѓаните на Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина, Албанија и Македонија.

Иако станува збор за технички систем, а не за нов режим на патување, постои незадоволство кај граѓаните поради одредени дезинформации што циркулираат.

Порталот EUpravo zato ги претстави шесте најчести прашања и објаснување што всушност претставува системот!

EES е нов визен систем

Не е вистина. Системот за визирање и управување со шенген нема никаква врска со визите. Не ја менува визната политика на ЕУ, ниту воведува нови услови за патување. Тоа е дигитален систем за регистрација на гранични премини, кој автоматски го евидентира времето и местото на влез и излез, како и основните биометриски податоци (отпечаток од прст и фотографија). Системот само ја олеснува работата на граничните службеници и спречува злоупотреби, како што е пречекорување на дозволениот престој.

EES се плаќа

И ова не е вистина. Користењето на Системот за визирање и управување со шенген не бара никаква надомест од патниците. Регистрацијата на податоци се врши во моментот кога ќе пристигнете на границата и е целосно бесплатна. За разлика од идниот систем ETIAS, кој ќе вклучува онлајн регистрација и надомест, EES е целосно бесплатен бидејќи се спроведува само при физички премин на границата.

Патниците мора да се регистрираат однапред

Не мораат. Нема потреба граѓаните да се регистрираат однапред, да аплицираат или да пополнуваат формулари пред да патуваат. Сè се прави на самата граница, кога пасошот се скенира и податоците се внесуваат во заедничка европска база на податоци. Патниците не мора да прават ништо дополнително, освен, како и досега, да имаат важечки пасош.

EES има рок на важење

Нема рок на траење за регистрација во EES. Иако периодот на адаптација треба да трае до април 2026 година, тоа е само период кога ќе се хармонизираат граничните премини, ќе се воведат физички системи на границата и ќе се организираат дополнителни ленти за оние кои не се регистрирани во EES. Затоа, тоа е период кога и граничните службеници и патниците, како и самите европски земји, ќе се навикнат на системот.

Она што ги загрижува многумина е дали ќе мора да се регистрирате секој пат кога ќе влезете во Шенген. Вистината е дека нема да има потреба од тоа. Откако ќе се регистрирате во EES, тој важи три години од првата регистрација или до истекот на пасошот, по што е потребно повторно да се регистрирате.

Системот не истекува и не бара никакво продолжување.

Системот ќе се применува веднаш на сите граници

Не. Иако EES е планирано да стапи во сила во 2025 година, неговата имплементација ќе биде постепена и ќе влезе во 2026 година. Прво ќе се активира на одредени копнени гранични премини, додека ќе достигне целосна функционалност во наредните месеци. Самите земји-членки го одредуваат темпото на воведување. Ова значи дека преминувањето на границата првично може да потрае малку подолго, додека системот се пушта во функција.

EES и ETIAS се иста работа

Не, тие се два сосема различни системи.

EES е систем за граничен премин, додека ETIAS е овластување за патување, т.е. електронска дозвола што ќе биде задолжителна за државјани на трети земји кои патуваат без виза, но само кога ќе стапи на сила (веројатно во 2026 година). ETIAS се пополнува онлајн пред патувањето, за симболична такса, додека EES работи само на граничните премини. Накратко: EES ги евидентира влезовите и излезите, ETIAS го одобрува патување.

Заклучокот е, дека EES не им наметнува дополнителни обврски на граѓаните на Западен Балкан, туку претставува чекор кон модернизација и дигитализација на границите на ЕУ. Системот треба да ги забрза процедурите и да ја зголеми безбедноста, а не да го отежни патувањето. Иако звучи сложено, во пракса за повеќето патници единствената разлика ќе биде помалку печати во нивните пасоши и повеќе дигитални контроли.

Извор: EUpravo zato)