Не, не се шегуваме: Затворите овде изгледаат подобро од многу студентски соби, хостели и хотели!

Валкани, пренатрупани и опасни по живот. Веројатно ова се зборовите што би ги употребиле за да ги опишете затворите, но постојат и земји каде што казнените установи се токму спротивното од она што го среќаваме во играните филмови или документарците.

Една од нив е Норвешка, каде што осудените лица можат да се пофалат дека нивните соби честопати изгледаат подобро отколку во многу студентски домови или хостели низ целиот свет.

Всушност, не е невообичаено осудениците таму да имаат пристап до теретани, продавници, библиотеки, видеотеки, лични тоалети, животни за кои се грижат, па дури и чувари со кои можат да играат друштвени игри или PlayStation.

Но, не беше секогаш така. До почетокот на 1990-тите, норвешкиот затворски систем беше во криза. Исто како и во многу други земји, тој се засноваше на идејата за одмазда и заплашување.

Условите беа тешки, казните долги, а резултатот катастрофален: стапката на рецидивизам, или враќање на криминал во рок од две години по ослободувањето, беше помеѓу 60 и 70 проценти. Затворите беа места на насилство, немири и бегства.

Соочени со очигледен неуспех, норвешките пратеници решија да преземат радикален пресврт. Беше спроведена сеопфатна реформа која ја стави рехабилитацијата во центарот на вниманието.

Денес, Норвешка има стапка на рецидивизам од околу 20 проценти во рок од две години, една од најниските во светот. Покрај тоа, бројот на затвореници се намалува, а затворите станаа побезбедни и помирни места.

Основната филозофија на норвешкиот систем е сумирана во „принципот на нормалност“. Како што наведува Норвешката казнена служба (Kriminalomsorgen), казната е исклучиво лишување од слобода, додека сите други права ги задржува затвореникот.

Во пракса, ова значи дека затворениците имаат право на образование, здравствена заштита еднаква на онаа на сите граѓани и право на глас.

Тие се сместени во ќелии кои повеќе личат на студентски соби отколку на класични затворски ќелии, со приватни бањи, телевизори и прозорци со поглед на природата.

Затворите како Халден, објект со максимална безбедност, дури имаат и теретани, библиотеки, музички студија и спортски терени.

Клучна улога во рехабилитацијата играат и затворските службеници, кои не се сметаат за чувари, туку за ментори, обучувачи и модели на улоги.

Овие луѓе прво поминуваат низ двегодишно образование кое вклучува право, етика, криминологија и социјална работа, а нивна задача е да градат добри односи со затворениците и да им помогнат да се подготват за враќање во општеството.

Исто така е интересно да се забележи дека норвешкиот систем се состои од мали, локални затворски единици со цел затворениците да бидат блиску до нивните семејства и заедници, што се смета за клучно за успешна реинтеграција.