Монографија за христијанството во Црна Гора со македонски потпис-научно дело ослободено од романтичарски страсти

– Истражувањето во историскиот континуитет го следи развојот на христијанството низ сите цивилизациски случувања и глобални процеси, почнувајќи од античката илирско-војводска субјективност и завршувајќи со црногорската национална колективност на почетокот од 20 век. Публикацијата фрла светлина врз тие малку познати и непознати процеси и периоди и истакнува неколку истражувачки одговори на претходно необјаснети прашања во црногорските студии – рече уредникот и преведувач Иван Ивановиќ на промоцијата на двотомното монографско издание на проф. Илија Велев во Националната библиотека „Ѓурѓе Црноевиќ“ во Црна Гора

Двотомната студија на македонскиот медијавист проф. д-р Илија Велев „Христијанството во црногорскиот духовен и културно-историски идентитет“, објавена од „Матица црногорска“ кон крајот на минатата година, е промовирана во Националната библиотека „Ѓурѓе Црноевиќ“ во Цетиње, Црна Гора, каде што му беше укажана голема чест на авторот. Според уредникот и преведувач Иван Ивановиќ, со оваа монографија на црногорската и на регионалната јавност ѝ се претставува обемно научно дело, ослободено од романтичарски страсти.

– Истражувањето во историскиот континуитет го следи развојот на христијанството низ сите цивилизациски случувања и глобални процеси, почнувајќи од античката илирско-војводска субјективност и завршувајќи со црногорската национална колективност на почетокот од 20 век. Публикацијата фрла светлина врз тие малку познати и непознати процеси и периоди и истакнува неколку истражувачки одговори на претходно необјаснети прашања во црногорските студии – рече Ивановиќ.

Тој додаде дека следејќи го автентичниот развој на црногорската културна и духовна историја и црногорскиот континуум на идентитет, оваа монографија дополнително убедува дека секоја квазинаучна, хегемонистичка конструкција нужно ќе биде препознаена како вештачка и дека како таква ќе се победи самата себеси. Двотомното дело, додава, има првокласно значење за црногорскиот идентитет и суверенитет.

Историчарот Божидар Шекуларац, истакнувајќи го огромното значење на ова дело за црногорската држава, рече дека оваа книга, од познат научник, творец на универзитетското образование, фрла светлина врз друга димензија на црногорската историја.

Според него, црногорското прашање помеѓу 1920 и 1944 година имало непроценливи последици за националниот, духовниот и за културно-историскиот идентитет на Црна Гора и Црногорците.

– Дури во 1944/1945 година, со формирањето на југословенската држава, Црна Гора го врати местото под сонцето што ѝ беше насилно одземено, а националната рамноправност на Црна Гора во федералната држава беше воспоставена. За жал, последиците се чувствуваат и денес – рече Шекуларац.

За значењето на трудот на Илија Велев зборуваше и претседателот на „Матица црногорска“, Иван Јововиќ, кој посочи дека со овој труд се утврдуваат маркерите на христијанскиот идентитет на црногорска територија.

– Професорот Велев даде богата ризница, која можеме само фрагментарно да ја согледаме и разбереме, особено кога станува збор за првиот милениум на христијанството, исцрпен увид и толкување на познати историски извори и археолошки наоди, користејќи го компаративниот метод во објаснувањето на толку сложена тема. Професорот Велев ги понуди потребните одговори за појавата и за развојот на христијанското учење и на црковната организација, не само на територијата на Црна Гора туку и на поширокото подрачје што го опфаќаше државата Дукља – рече Јововиќ.

Историчарот и политиколог Радован Радоњиќ му се обрати на авторот, велејќи дека тој е еден од ретките православци што се осмелиле да дојдат во Црна Гора и да им кажат што, според него, било потребно, но и што не направиле.

– Ни покажавте како да напишеме голема книга, таква што останува зад својот автор како сведоштво дека имало зошто да се роди. Во исто време, таа нè обврзува, во нашите сопствени размислувања за минатото, да се поставиме поинаку – покритички, посериозно и поодговорно. Бидејќи прашањето за црквата е големо, особено чувствително прашање во историјата на Црна Гора, која – како што јасно гледаме од Вашата книга – имала многу значајна, но и трагична улога во културниот и во историскиот развој на ова подрачје – нагласи Радоњиќ.

Авторот Илија Велев нагласи пред присутните дека неговата монографска студија не е насочена против никого.

– Би сакал веднаш да нагласам, оваа книга не е антисрпска, не е антихрватска, ниту е насочена против никого. Ова е црногорска книга, глобалистичка по дух, која ги прикажува сите процеси што се одвивале на територијата на Црна Гора. Зборува за сите цивилизациски слоеви или супстрати. Нејзините 850 страници се резултат на методолошки пристап насочен кон објаснување на феномени што оставиле трага и остаток низ цивилизациските слоеви. Целта е црногорскиот народ да знае дека има своја традиција и да живее со неа – рече авторот.

Инаку, проф. д-р Илија Велев (1959) е универзитетски професор, научник и литературен творец, редовен професор и научен советник во Институтот за македонска литература при Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“ во Скопјe. Тој е автор на околу 500 научни книги, студии и трудови од областа на средновековните студии, византиските студии, палеословенските студии, историографијата, културолошките студии и книжевните студии.

Ова двотомно дело е пишувано во изминатите три години и е продолжение на црногорските теми на проф. д-р Илија Велева, по неговата прва книга „Македонија и Црна Гора – културно-историски и литературен контекст“ од 2021 година, во издание на „Матица црногорска“ и Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ)