Локацијата за средбата меѓу Трамп и Путин не е случајно избрана: Зошто Русија за багатела и ја продаде Алјаска на Америка?

Очите на планетата овие денови се насочени кон далечниот север од Соединетите Американски Држави, каде што ќе се сретнат лидерите на Русија и Соединетите Американски Држави, Владимир Путин и Доналд Трамп.

Изборот на оваа локација не е случаен – Алјаска била дел од Руската империја под власта на царот Александар II сè додека не била продадена на Америка во 1867 година.

Русите првично ја освоиле територијата не со оружје, туку со крзна. Имено, во средината на 18 век, трговци и авантуристи тргнале на исток низ Сибир, водени од ветувањето за профитабилна трговија со крзна од морски видри, а Катерина Велика го одобрила основањето на Руско-американската компанија, давајќи ѝ монопол врз трговијата и управувањето во областа.

Еден од трговците по име Александар Баранов ја консолидирал руската власт во регионот со проширување на населбите и безмилосно потиснување на отпорот на локалното население, особено на народот Тлингит, кој му го дал прекарот „Бездушна“, пишува Гардијан.

Набрзо пристигнале мисионери на Руската православна црква, кои ги изградиле првите цркви. Во Нов Архангелск (денешна Ситка) ја изградиле катедралата Свети Михаил, чија зелена купола, наспроти позадината на глечерот, сè уште се издвојува во градската панорама повеќе од 150 години подоцна.

Но, до средината на 19 век, територијата станала финансиски товар за Санкт Петербург, особено по неговиот пораз во Кримската војна, а растеле и стравувањата за британската поморска експанзија во Пацификот.

Во писмо до пријател во јули 1867 година, Едуард де Штокл, рускиот претставник во Вашингтон и главен преговарач за продажбата, признал:

„Мојот договор наиде на силен отпор… но тоа произлегува од фактот дека никој дома нема претстава за вистинската состојба на нашите колонии. Едноставно стануваше збор за нивна продажба или гледање како ни се одземаат.“

„Навреда“ за Русите, „трошење“ за Американците
Продажбата на Алјаска се покажа како ретка дипломатска победа за двете страни: за Русија, начин да се вратат парите и да се добие нов, сè помоќен сојузник и да се избегне потенцијален конфликт со Велика Британија, додека за Соединетите Американски Држави, тоа беше можност да се спречи европската експанзија и да се наметне нејзиното растечко влијание во Пацификот.

Сепак, кога Руската империја се согласи на продажбата во 1867 година, малкумина веднаш ја сметаа за чиста победа.

Во Санкт Петербург, некои ја сметаа за понижување, бидејќи цената од 7,2 милиони долари, дури и за колонија која никогаш не била бисер на империјата, изгледаше навредливо ниска.

Либералниот весник „Голос“ ја нарече трансакцијата „длабоко навредлива за сите вистински Руси“.

„Дали националната гордост е навистина толку безвредна што може да се жртвува за само шест или седум милиони долари?“, се прашуваше статијата.

Од друга страна, американскиот државен секретар Вилијам Х. Сјуард, кој го преговараше договорот, беше исмејуван за трошење на она што критичарите го оценија како неразумна сума на замрзната пустелија. „Њујорк дејли трибјун“ ја нарече купопродажбата „номинално поседување на непроодна снежна пустелија“.

„Можеме да потпишеме договор со Русија“, мрмореше уредникот во еден осврт, „но не можеме да потпишеме договор со Северниот ветер или со Снежниот крал“.

Некои се прашуваа дали цената е сомнително ниска и дали Русија едноставно подарила безвредно парче територија. „Русија ни продаде цеден портокал. Каква и да била вредноста на оваа територија и околните острови за нас, таа повеќе не постои за Русија“, напиша „Њујорк Ворлд“ на 1 април 1867 година.

Најтоплите дипломатски односи меѓу САД и Русија

Сепак, наскоро се случи неочекуван пресврт на настаните во перцепцијата на ова „безвредно“ парче ледена земја. Златната треска од крајот на 19 век, проследена со откривањето на нафтени полиња децении подоцна, го трансформираше она што некогаш се исмејуваше како глупав потег во една од најбогатите со ресурси територии на САД и еден од нејзините најголеми историски успеси.

Ниската цена остана врежана во руското сеќавање и повремено поттикнуваше маргинални националистички повици за враќање на Алјаска. Во 1974 година, кога Американците протестираа против ниската цена што СССР ја плаќаше за пченица, советскиот трговски службеник Владимир Алкимов цинично забележа дека Алјаска била продадена за само 7 милиони долари.

Но, уште во 1867 година, расположението беше многу поинакво. Продажбата на Алјаска донесе краток период на топли дипломатски односи меѓу Русија и САД.

Тоа зближување кулминираше во 1871 година, кога големиот војвода Алексеј Александрович предводеше поморска ескадрила во Њујорк, каде што беше пречекан со воена парада, гала приеми и граѓански почести.

Кога Трамп и Путин ќе се сретнат во Алјаска оваа недела, перспективата за историско обновување на врските ќе биде во втор план. За Киев, надежта е дека овој пат таквата топлина нема да дојде на сметка на неговата територија и дека ерата на тргување со земјиште како валута во договорите на големите сили е минато, заклучува Гардијан.