Крваво злато: Конфликти во утробата на земјата, масакри, исчезнувања и милијарди долари во игра

Во андскиот регион Патаз на северот на Перу се води крвава војна за златотo – во услови на глобален пораст на цената на овој благороден метал, кој неодамна надмина 3.000 долари за унца. Додека светот поставува рекорди на берзите, насилството ескалира на терен во кое се вклучени вооружени банди, нелегални рудари и големи рударски компании. Битката за минерално богатство не се одвива на површината, туку длабоко под земја – во лавиринт од 450 тунели ископани во стрмни планини.

На почетокот на мај, од еден од тие тунели беа извлечени телата на 13 лица – со врзани раце, а некои со траги од тортура. Тие работеа за нерегистрирана компанија поврзана со независен рудар, која работеше со големата компанија Подероса, носител на концесијата во таа област. Државата веднаш прогласи вонредна состојба, привремено го прекина рударството за сите освен Подероса, воведе полициски час и ја испрати војската во регионот.

Внатре во рудникот, неколку стотици метри под земја, членовите на вооружените групи се согласиле да разговараат со британскиот Гардијан. Нивната задача е да ги „освојат“ рудниците – со вооружени средства. „Живееме во моменти на терор“, рече водачот на една група. „Има многу конфликти и исчезнати луѓе.

Криминалните банди, познати како паркеро, ги користат поврзаните подземни тунели за да провалат во рудниците, да палат гуми и да дуваат чад за да ги избркаат рударите или да ги напаѓаат чуварите. „Ние сме како семејство“, рече еден маскиран чувар кој носеше пушка АР-15. Тој тврди дека сега како поранешен војник заработува повеќе од кога било досега. „Се работи за злато. Патаз има богатство што предизвикува насилство. Затоа нè вработуваат“.

Иако Подероса има валидна концесија за поголемиот дел од територијата, стотици рудари работат на црно. Право да продаваат злато на Подероси имаат само оние кои се запишани во националниот регистар Реинфо, кој е наменет за премин од незаконско во формално работење. Од повеќе од 84.000 пријавени, само 2% успеале да се официјализираат.

На почетокот на мај државата избриша од регистарот 1.425 рудари, што предизвика протести. „Ни го одземаат основното право на работа“, рече претседателот на здружението на занаетчиски рудари, Хозе Тореалва. “Кој ја вози економијата на Патаз? Ние малите рудари!”

Еден од нив, 29-годишниот Брендон Салдања, вели дека вработува работници, иако формално не е легален. „Сите не криминализираат, но тоа не е точно. Понекогаш ви треба само едно парче хартија за да станете легални“, изјави тој.

Рудниците се преземени од криминални мрежи, вклучувајќи ги бандите Ла Гран Фамилија, Лос Пулпос и озлогласениот Венецуела Трен де Арагуа. Тие користат софистицирана опрема и копаат тунели долги до два километри, по цена од околу 2.000 до 2.800 долари по метар.

Според податоците на Подероса, повеќе од 674.000 тони руда, во вредност од околу 3,5 милијарди долари, излегле од регионот за четири години. Рудата се преработува во Трухило, а потоа се транспортира до рафинериите во Лима, од каде најчесто оди во Индија и Обединетите Арапски Емирати – земји со поблаги правила за потеклото на металите.