Во пресрет на воведувањето на CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) односно механизмот за оданочување на производите според количината на јаглерод потрошен во нивното производство кога се увезуваат на пазарот на Европската Унија (ЕУ), чија целосна имплементација започнува на 1 јануари 2026 година, во Србија се подготвени два законски предлози кои ја регулираат оваа област и се влезени во собраниска процедура.
Станува збор за Предлог-закон за данок на увоз на производи со интензивна јаглеродна содржина и Предлог-закон за данок на емисии на стакленички гасови, кои треба да се применуваат од 1 јануари следната година.
Предлог-законот за данок на увоз на производи со интензивна јаглеродна содржина воспоставува данок на увоз на такви производи, при што железото и челикот, цементот, ѓубривата и алуминиумот се сметаат за производи со интензивна јаглеродна содржина.
Данокот се пресметува и плаќа при увоз на производи со интензивна јаглеродна содржина во Србија, а даночната основа за пресметување на данокот е вкупниот износ на емисии на јаглерод диоксид што се случиле за време на процесот на производство на производи со интензивна јаглеродна содржина, кои даночниот обврзник ги увезол во Србија.
Износот на данокот е четири евра по тон јаглерод диоксид, во еквивалент на динари.
Овој закон, како што е наведено во причините за неговото донесување, се воведува за да се воспостави фискален механизам што обезбедува оданочување и еднаков третман на увезените производи со интензивна јаглеродна содржина на домашниот пазар.
Се додава дека, со оглед на планираното воведување данок на емисии на стакленички гасови во Србија, целта на законот е да се обезбеди еднаква конкуренција под еднакви услови на српскиот пазар, а истовремено да се поттикне намалувањето на емисиите и да се подобри заштитата на животната средина.
Нацрт-законот за данок на емисии на стакленички гасови воведува данок на емисии на овие гасови, имено јаглерод диоксид, азотен оксид и перфлуоројаглероди.
Данокот се пресметува и плаќа врз основа на оданочливиот износ на гас и се однесува на пет дејности: производство на вештачки ѓубрива и азотни соединенија, цемент, производство на сурово железо, челик и феролегури, како и алуминиум и електрична енергија.
Целта е исто така да се воспостави принципот дека емитер, или загадувач, ги плаќа трошоците, како и да се генерираат јавни приходи што можат да се инвестираат во проекти за зелена транзиција.
