Пензиите се чувствително прашање во речиси сите европски земји – поради стареењето на населението, станува сè потешко да се обезбеди приход што гарантира пристоен живот во старост. Германија неодамна направи важен чекор: владејачката коалиција постигна договор за пензиска реформа, по месеци спорови.
Доцна синоќа, ЦДУ, ЦСУ и СПД успеаја да најдат компромис за нацрт-закон што треба да им се достави на пратениците во Бундестагот оваа година. Според договорот, стапката на пензија во однос на просечната плата ќе се задржи на 48 проценти до 2031 година, пишува Дојче Веле.
Сепак, предложениот закон беше придружен со придружен документ во кој се ветува фундаментална реформа уште следната година. Ова е во согласност со Младата унија (Junge Union, JU), младинското крило на ЦДУ и ЦСУ, кое жестоко се спротивстави на претходниот план за задржување на стапката од 48 проценти во сила по 2031 година. Тие предупредуваат дека таквото продолжување би чинело милијарди евра и, според нив, би го ставило товарот врз идните генерации. Бидејќи JU има 18 членови во Бундестагот, пензиската реформа не може да помине низ парламентарна постапка без нивните гласови.
- Комисија за новата реформа
Специјална комисија за пензиска реформа ќе разгледа како треба да изгледа идниот систем. Се очекува да биде формирана оваа година, а нејзините предлози треба да бидат презентирани до крајот на вториот квартал од 2026 година. Канцеларот Фридрих Мерц објави дека реформата потоа би можела да влезе во парламентарна процедура во втората половина од следната година.
Една од клучните теми ќе биде возраста за пензионирање, вклучително и можноста за нејзино зголемување. За СПД, ова беше речиси табу тема досега, но се очекува да биде на маса во комисијата.
- Поголемо потпирање на приватни заштеди
Коалицискиот договор, исто така, најавува појасно поместување кон приватното пензиско осигурување како додаток на државната пензија. Планот е да се поттикне приватното штедење кај помладите генерации преку дивиденди од пакет државни акции вреден околу десет милијарди евра. Во овој контекст, канцеларот, исто така, ја објави намерата на државата да го задржи или зајакне сопствеништвото во компании како што се Телеком, Дојче Пост и Комерцбанк.
- Демографијата врши притисок врз Европа
Проблемите со кои се соочува Германија не се исклучок. Европската Унија проценува дека населението на нејзините земји-членки, дури и со стабилна имиграција, ќе се намали од денешните 451 милион на околу 432 милиони до 2070 година. Во исто време, процентот на луѓе над 65 години брзо расте – тие веќе сочинуваат околу една четвртина од населението во многу европски земји. Како што се намалува бројот на работоспособни лица, сè помалку вработени го финансираат растечкиот број пензионери.
Системот на „генерациска солидарност“, каде што денешните работници плаќаат придонеси на сегашните пензионери, е очигледно на границата на својата издржливост. Во Германија, како и во многу земји од ЕУ, денес нешто повеќе од двајца вработени плаќаат придонеси за еден пензионер, а овој сооднос дополнително ќе се влоши во иднина.
- Буџетите сè повеќе ги покриваат пензиите
Бидејќи придонесите не се доволни, државите сè повеќе ги дополнуваат пензиските фондови со пари од даноци. Во Германија, буџетските субвенции оваа година надминуваат 100 милијарди евра, а до 2040 година би можеле да пораснат на повеќе од 150 милијарди – околу шест до седум проценти од БДП. Италија моментално е европски рекордер по трошење за пензии, со речиси 16 проценти од БДП.
- Различни модели, ист проблем
Шведска и балтичките земји избраа порестриктивен модел: пензиите се исплаќаат во согласност со тоа колку е уплатено во системот. Кога приходите паѓаат поради демографијата, пензиите се прилагодуваат еластично. Ова го заштедува буџетот, но во пракса често го зголемува ризикот од сиромаштија кај постарите лица, бидејќи пензиите не одат во чекор со зголемувањето на платите и трошоците за живот.
Девет земји-членки на ЕУ ја поврзаа возраста за пензионирање со очекуваниот животен век – меѓу нив Данска, Холандија, Естонија и Словачка. ОЕЦД проценува дека во неколку земји законската граница постепено би можела да се движи кон 70 години или дури и повисоко.
- Холандија и Данска како примери за одржливост
Европските системи се претежно мешани: тие комбинираат придонеси, капитални инвестиции и мрежи за социјална сигурност. Данска и Холандија често се наведуваат како поодржливи модели бидејќи имаат универзална основна пензија за секој што живеел во земјата, финансирана од даноци. Ова го проширува кругот на оние кои уплаќаат во системот на целото општество. На пример, во Германија, самовработените и државните службеници не мора да уплаќаат во државниот пензиски фонд.
Сè што оди подалеку од основната пензија во Данска и Холандија главно се обезбедува преку капитални инвестиции преку колективни пензиски фондови, со можност за приватно штедење. Предноста е финансиската одржливост, но ризикот останува – средствата зависат од движењата на пазарите на капитал.
Слични капитални елементи беа воведени во некои земји од Централна и Источна Европа во 1990-тите, како што се Полска и Унгарија, но за време на финансиската криза тие во голема мера ги повлекоа и ги вратија средствата во државниот систем.
- Пензиите релативно ќе паѓаат, ризикот од сиромаштија се зголемува
Целта на реформите насекаде е иста: да се обезбеди опстанок на системот. Сепак, идните пензии речиси сигурно ќе бидат пониски во однос на платите, освен ако луѓето не работат подолго или не штедат повеќе приватно. ОЕЦД вели дека просечниот европски работник добива околу 61 процент од претходната нето плата во пензија – околу една третина помалку отколку кога работел. Постојат големи разлики меѓу земјите: во Естонија, Литванија и Ирска пензиите често се под 40 проценти од платите, додека во Холандија, Португалија и Турција тие надминуваат 90 проценти. Германија, Франција и Шведска се во средината.
Конечно, животниот стандард во староста сè повеќе зависи од приватните заштеди и сопственоста на имот. Затоа земјите со пониски државни пензии честопати се потпираат на дополнителни заштеди како клучен столб за пристоен живот за пензионерите.
