Како Трамп постигна договор за Газа? На повидок решение за Украина?

Израелскиот воздушен напад врз преговарачкиот тим на Хамас во Катар изгледаше како уште една ескалација што дополнително ќе го затегне мирот. Нападот од 9 септември го наруши суверенитетот на американскиот сојузник и ризикуваше да го претвори конфликтот во регионална војна. Дипломатијата се чинеше дека е во хаос. Наместо тоа, нападот се покажа како клучен момент што на крајот доведе до договорот, објавен од претседателот Доналд Трамп, за ослободување на сите преостанати заложници.

Тоа беше цел што тој, и претседателот Џозеф Бајден пред него, ја бараа речиси две години.

Тоа е само првиот чекор кон потраен мир, а деталите за разоружувањето на Хамас, владеењето со Газа и целосното повлекување на Израел сè уште треба да се преговараат.

Но, ако овој договор се одржи, тоа би можело да биде најзначајното достигнување на Трамп во неговиот втор мандат – нешто што постојано им избега на Бајден и неговиот дипломатски тим.

Уникатниот стил на Трамп и клучните односи со Израел и арапскиот свет се чини дека придонесоа за овој напредок.

Но, како и со сите дипломатски достигнувања, имаше фактори во игра кои се надвор од контрола на кој било од овие луѓе.

Блиските односи што Бајден никогаш ги немаше

Во јавноста Трамп и Нетанјаху само се смешкаат кога се заедно.

Трамп сака да каже дека Израел нема подобар пријател, а Нетанјаху го опиша Трамп како „најголемиот сојузник што Израел некогаш го имал во Белата куќа“.

Овие топли зборови беа проследени со соодветни акции.

За време на неговиот прв мандат, Трамп ја премести амбасадата на САД во Израел од Тел Авив во Ерусалим и го напушти долгогодишниот став на САД дека израелските населби на палестинскиот Западен Брег се нелегални според меѓународното право.

Кога Израел започна воздушни напади врз Иран во јуни, Трамп им нареди на американските бомбардери да ги таргетираат објектите за збогатување ураниум со најмоќните конвенционални бомби.

Овие јавни прикази на поддршка можеби му дадоа простор на Трамп да изврши поголем притисок врз Израел зад сцената.

Преговарачот на Трамп, Стив Виткоф, наводно го притискал Нетанјаху кон крајот на 2024 година да прифати привремено прекин на огнот во замена за ослободување на некои заложници.

Кога Израел започна воздушни напади врз сириските сили во јули, што вклучуваше бомбардирање на христијанска црква, Трамп го притискал Нетанјаху да го промени курсот.

Трамп ја наметнуваше својата волја и вршеше притисок врз израелскиот премиер на начин што никогаш порано не бил виден, вели Арон Дејвид Милер од Фондацијата Карнеги за меѓународен мир.

Односот на Бајден со владата на Нетанјаху отсекогаш бил слаб.

Стратегијата на „мечкина прегратка“ на неговата администрација беше дека Америка мора јавно да го прегрне Израел, дозволувајќи ѝ приватно да го насочува воинственото однесување на земјата.

Под сето ова стоеше речиси половина век поддршка на Бајден за Израел, како и остра поделеност во рамките на неговата демократска коалиција околу војната во Газа.

Секој потег што го направи Бајден ризикуваше да ја расфрли поддршката што ја имаше дома, додека солидната републиканска база му даде на Трамп повеќе простор за маневрирање.

На крајот, домашната политика или личните односи можеби биле помалку важни од едноставниот факт дека, за време на мандатот на Бајден, Израел не бил подготвен за мир.

Осум месеци по почетокот на вториот мандат на Трамп, со понижен Иран, значително намален Хезболах на север и Газа во урнатини, сите негови главни стратешки цели се постигнати.

Тесните врски на американскиот претседател со земјите од Персискиот Залив се добро документирани. Тој има деловни врски со Катар и Обединетите Арапски Емирати. Тој ги започна двата мандати со државни посети на Саудиска Арабија. Тој, исто така, ги посети Доха и Абу Даби оваа година.

Неговиот договор од Авраам, кој ги нормализираше односите меѓу Израел и неколку муслимански држави, вклучувајќи ги и Обединетите Арапски Емирати, беше најголемото дипломатско достигнување од неговиот прв мандат.

Неговиот престој во главните градови на Арапскиот Полуостров претходно оваа година му помогна да го промени својот начин на размислување, вели Ед Хусеин од Советот за надворешни односи.

Американскиот претседател не го посети Израел на ова патување на Блискиот Исток, но ги посети Обединетите Арапски Емирати, Саудиска Арабија и Катар, каде што слушна бројни повици за прекин на војната.

Помалку од еден месец по тој израелски напад во Доха, Трамп седеше до Нетанјаху додека израелскиот премиер му се јавуваше на Катар за да се извини.

И подоцна истиот ден, израелскиот лидер го потпиша планот на Трамп за Газа од 20 точки – истиот оној што ја доби поддршката на клучните муслимански земји во регионот.

Ако односот на Трамп со Нетанјаху обезбедил простор за притисок врз Израел да постигне договор, неговата историја со муслиманските лидери можеби ја обезбедила нивната поддршка и помогнала да се убеди Хамас да се обврзе на договорот.

„Едно од нештата што очигледно се случило е дека претседателот Трамп стекнал влијание кај Израелците, а индиректно и кај Хамас. Тоа е она што ја направило разликата. Неговата способност да го стори тоа со свое темпо, без да подлегне на желбите на спротивставените страни, е проблем со кој се бореле многу претходни претседатели, а се чини дека тој го прави тоа релативно успешно“, вели Џон Алтерман од Центарот за стратешки и меѓународни студии (CSIS).

Крајот на војната, која ја опустоши Газа и уби повеќе од 67.000 Палестинци, сега е замислив.

Клучната улога на Џаред Кушнер
Њујорк Тајмс фрла светлина врз посебната улога на зетот на Доналд Трамп, Џаред Кушнер, во постигнувањето на историскиот договор меѓу Израел и Хамас.

Њујорк Тајмс истакнува дека и за Кушнер и за Виткоф, нивната главна професија била развој на недвижности и наведува дека „двајцата почнале да работат на создавање команден центар каде што остварувале и примале повици од заинтересирани страни, вклучувајќи го и нетрпеливиот претседател и членовите на кабинетот на израелската влада“.

Според извештајот, кога Кушнер дознал за првичната реакција на Хамас на планот на Трамп – како што му бил презентиран на Бенјамин Нетанјаху во Белата куќа – тој се фокусирал на делот во кој се наведува дека заложниците наскоро би можеле да се вратат во својата татковина.

„Стив и јас му рековме на Израел: „Ве охрабруваме и вас да бидете позитивни“, рече Кушнер.

Часови подоцна, канцеларијата на израелскиот премиер објави дека ќе се согласи да ја започне првата фаза од мировниот план на Трамп. Во четврток, израелската влада го одобри договорот, кратко откако Кушнер и Виткоф се обратија пред израелскиот кабинет каде што се дискутираше договорот.

„Преговорите се во тек“

„Њујорк тајмс“ истакнува дека во своите напори да ја заврши војната меѓу Израел и Хамас, Трамп не се обратил на искусни дипломати, туку се потпрел на својот зет за да ги унапреди преговорите, користејќи ги дипломатските врски на Кушнер изградени за време на неговиот мандат како советник во Белата куќа.

Како што потсетува „Њујорк тајмс“, Кушнер бил главниот архитект на Абрахамовите договори – серија дипломатски договори што ги нормализирале односите меѓу Израел и три арапски држави.

Во извештајот се наведува дека додека патувале во Египет, Кушнер и Виткоф планирале стратегии за тоа како договорот би можел да пропадне и што може да се направи за да се спаси, при што Кушнер наводно ги правел плановите, а Виткоф ги вршел повиците.

„Во недвижностите во Њујорк, постојано преговарате. Но, има многу работи што треба да се преговараат пред да потпишете договор и да вложите пари. Мислам дека сме навикнати на многу сложени договори кои се динамични и вклучуваат комплицирани личности“, опиша Кушнер.

Односот на Кушнер со Трамп
Кушнер никогаш навистина не ја напуштил Белата куќа. Тој беше неплатен виш советник за време на првиот мандат на Трамп, заедно со неговата сопруга Иванка. И двајцата се соочија со критики од демократите за нивниот недостаток на умереност, особено по прашањата за имиграцијата.

Кушнер се фокусираше на реформата на затворите и нормализирањето на односите меѓу Израел и неколку арапски држави. Откако ја напушти Белата куќа, неговата фирма за приватен капитал профитираше од овие врски. Неговиот татко, Чарлс Кушнер – сегашен амбасадор на САД во Франција – беше помилуван од Трамп за даночно затајување и одмазда против федерален сведок, меѓу другите прекршоци.

Мајкл Херцог, поранешен израелски амбасадор во САД, рече дека врските на Кушнер со Блискиот Исток и семејните врски го прават особено вреден во преговорите: „Верувам дека Џаред одигра улога во убедувањето на претседателот Трамп, заедно со Стив Виткоф, да ја започнат оваа иницијатива. Тоа беше вистинскиот момент. Никој овде не му даде голема шанса, но тој го направи тоа.“

Притисок врз Путин да ја заврши војната во Украина?

Веднаш по веста за прифаќањето на мировниот договор за Газа, светските медиуми се прашуваа дали американскиот лидер може да го реши конфликтот меѓу Украина и Русија. Изјавата на Трамп дојде како одговор.

Американскиот претседател Доналд Трамп изјави во неделата дека има намера да му се закани на својот руски колега Владимир Путин дека ќе испрати крстосувачки ракети „Томахавк“ во Украина доколку не се запре воената инвазија на Русија во земјата.

Трамп во последните месеци повтори дека размислува за продажба на ракети на европските земји за употреба од страна на вооружените сили на Украина, откако неговиот состанок со Путин во средината на август во Алјаска не успеа да постигне напредок во завршувањето на вооружениот конфликт што избувна во февруари 2022 година.

„Можеби ќе разговарам со него. Можеби ќе кажам: „Слушајте, ако оваа војна не заврши, ќе им испратам Томахавци“, им рече републиканецот на новинарите во Ер Форс Уан на пат кон Блискиот Исток кога беше прашан дали ќе го покрене прашањето со својот руски колега.

Американскиот претседател рече дека неговиот украински колега, Володимир Зеленски, го замолил за такви ракети во телефонски разговор во саботата, кој во голема мера се однесуваше на нови пратки воена опрема за силите на Киев.

„Томахавците се нов чекор во офанзивата. Дали сакаат да лансираат Томахавци во нивна насока? Не мислам така“, рече тој, осврнувајќи се на руските лидери.

Трамп повтори дека војната во Украина, за која вети дека ќе заврши во рок од 24 часа пред да се врати во Белата куќа во јануари, е најтешкиот вооружен конфликт за кој вели дека се обидува да го реши.