Инвеститорите го фаќаат последниот воз да го бетонизираат Котор пред да се забрани градење, како што побара УНЕСКО

Додека УНЕСКО бара итна забрана за градење во Бока Которска и во нејзината заштитна зона, црногорската Управа за заштита на културното наследство бележи нагло зголемување на барањата од инвеститорите за издавање конзерваторски услови и согласност за проекти. Според податоците на Управата, последниов месец драматично се зголемил бројот на случаи, откако стана позната одлуката на Комитетот за светско наследство, со особено зголемен прилив на проектна документација.

Во практика, ова значи дека инвеститорите се обидуваат да го фатат последниот рок за одобрение за градба пред евентуалното воведување мораториум. Во исто време, Управата предупредува за хроничен недостиг на персонал и на технички капацитети, како и на практиката на одредени општини кои користејќи го правилото на „административен молк“, издаваат урбанистички плански и технички услови без претходни конзерваторски проверки, што, како што истакнуваат, резултира со губење на контролата врз интервенциите во област од исклучителна универзална вредност.

– Забележливо е драстично зголемување во последниот месец, односно од донесувањето на одлуките на Комитетот, кои укажуваат на можно прекинување на понатамошните активности во областа. Особено беше нагласен зголемениот број на проектна документација што се поднесува за издавање согласност – изјави директорката на Управата за заштита на културното наследство,  Петра Здравковиќ, за „Побједа“.

Зголемениот број барања, како што истакна таа, е придружен со зголемен интерес на инвеститорите и на општините, заедно со „итноста за што побрзо решавање на нивните случаи“. На прашањето дали е загрозен квалитетот на стручната процена поради недостиг на кадровски капацитет, Здравковиќ одговори дека „квалитетот и брзината на обработка на барањата често се доведуваат во прашање, со оглед на ограничениот кадровски и технички капацитет, па затоа е реално да се очекуваат одредени пропусти“.

– Особено отежнувачка околност е принципот на примена на „административен молк“ од страна на одредени општини, кои влегуваат во природно-културно-историскиот простор на Котор и кои во практика чекаат да истече рокот (и кој повторно е тешко да се почитува во однос на кадровските капацитети и бројот на барања) и издаваат урбанистичко-технички услови без да добијат услови за зачувување од Управата. Со оваа постапка се губи можноста за контрола врз интервенциите во областа – рече Здравковиќ.

Во овој поглед, таа потсети на препораките од УНЕСКО, кои укажуваат дека мора да се замени протоколот за „административен молк“ со нови протоколи, кои ќе ги обезбедат и обврзат Советот за наследство и надлежната Управа внимателно да ги разгледаат сите барања за градежни дозволи во заштитените подрачја, да дадат одговор, да ги наведат причините врз кои се темелат и да го образложат својот одговор. Исто така, Здравковиќ го наведе барањето на УНЕСКО земјата членка целосно да ги спроведе препораките на мисијата од 2018 година, вклучително и итно и трајно укинување на административното правило за „административен молк“ во контекст на добивање дозволи за изградба или развој на проектна документација во областа на светското наследство и нејзината тампон-зона.

Иако УНЕСКО бара итно запирање на изградбата во Бока и во околната „тампон-зона“, Управата за заштита на културните добра тврди дека формално не може да го запре издавањето одобрение сè додека не се промени законот. Но, како што вели, веќе вовела построга контрола при прегледот на поднесената проектна документација.

–  Нагласуваме дека сите процедури во Управата за заштита на културните добра се спроведуваат во согласност со Законот за управна постапка, кој пропишува јасни рокови и обврски за процедурите, а во однос на важечките закони во областа што се применуваат. Во овој поглед, потребно е што поскоро да се измени законот, што ќе создаде формални услови за запирање на понатамошните постапки – рече Здравковиќ.

За потсетување, УНЕСКО побара и задолжителни кумулативни процени за влијанието на одобрените проекти врз заштитеното наследство, а Управата признава дека не може ниту да се анализира просторот додека секојдневно се подложува на нови интервенции.

–  Управата е подготвена да ги преземе сите потребни дејства и мерки во рамките на својата надлежност, во однос на подготовката на планската, стратешката и другата документација, што ја бара Центарот за светско наследство. За да се постигне висококвалитетно спроведување на овие работи, првенствено е потребно да се воведе прекин на градбата во зоната, бидејќи не може да се анализира областа ако претрпува дневни промени. Во однос на капацитетот за спроведување на овие активности, објективно е да се очекува дека ќе биде потребно ангажирање експерти надвор од ова тело – рече Здравковиќ.

Дури и да сака, Управата не може да ги запре проектите по сопствена иницијатива – секое прекинување на постапката, според Здравковиќ, би било поништено во жалбената постапка.