За граѓаните во Европа, еден од најголемите трошоци на домаќинствата е храната, која сочинува речиси 12 проценти од потрошувачката во просек низ цела ЕУ, според новите податоци на Евростат за 2024 година, според кои цените на храната значително варираат од земја до земја.
Според пресметките, храната во Македонија минатата година била најевтина според индексот на ценовно ниво во 36 европски земји. Стандардна кошничка во Македонија чинела 73 евра, што е речиси една третина поевтино од просекот во ЕУ, пренесува Euronews.
Гледајќи исклучиво во Европската Унија, најниско ниво на цени на храната имало во Романија (74,6 евра), каде што е 25,4 проценти поевтино од просекот, а Луксембург го имал највисокото (125,7 евра), или 25,7 проценти поскапо од просекот во ЕУ.
Според податоците на Евростат, храната е најскапа во Швајцарија со цени 61,1 процент над просекот на ЕУ (161,11 евра по кошница), во Исланд (146,3 евра) и во Норвешка (130,6 евра).
Хрватска се наоѓа на самата граница со цени за 0,5 проценти повисоки од просекот на ЕУ (100,5 евра). Гледајќи го индексот на Евростат, храната е поскапа во Хрватска отколку во соседните Словенија, Србија, Унгарија и Босна и Херцеговина.
Југоисточна Европа и Западен Балкан имаат најниски цени во целина.
Покрај Македонија и Романија, цените на храната се далеку под просекот во Турција, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Бугарија. Србија (95,7 евра) и Албанија (98,7 евра) се исто така поевтини од просекот.
Од друга страна, цените во Италија и Германија се над просекот, а во Шпанија само малку под просекот на ЕУ.
Општо земено, нордиските земји се меѓу најскапите во Европа, а повисоки цени на храната се забележани и во Западна Европа.
Зошто храната е некаде поскапа?
Иларија Бенедети, вонреден професор на Универзитетот Tuscia Ilaria Benedetti, објасни дека фактори како што се трошоците за производство, интеграцијата на синџирот на снабдување и изложеноста на глобални шокови влијаат на разликите во цените меѓу земјите.
„Помалите и поотворени економии, честопати со валути кои се предмет на поостри флуктуации, доживеаја посилно пренесување на зголемените трошоци за енергија и земјоделски влезни материјали за време на пандемијата и конфликтот меѓу Русија и Украина“, изјави таа за „Еуроњуз“.
Професорката нагласува дека разликите во цените се важни бидејќи тие одредуваат колку домаќинството треба да потроши за храна. Во некои земји од Источна и Југоисточна Европа, граѓаните трошат повеќе од 20 проценти од својот семеен буџет за храна, додека граѓаните во економиите со повисоки приходи трошат само 12 проценти.
„Затоа, истото зголемување на цените има многу потешки последици таму каде што приходите се пониски“, заклучува Бенедети.
Како клучно објаснување за ваквите разлики, професорот од колеџот „Тринити“ во Даблин, Алан Метјуз, гледа разлики во приходите и платите. Земјите со повисоки просечни плати како Данска и Швајцарија имаат тенденција да имаат повисоки цени на храната бидејќи трошоците за труд во земјоделството, преработката и малопродажбата се пренесуваат на потрошувачите.
„Разликите во оданочувањето, особено ДДВ-то на прехранбените производи, исто така објаснуваат некои од разликите“, заклучи тој.
