Според најновите податоци од Светската банка, Полска ја престигна Јапонија по БДП по глава на жител, прилагоден според куповната моќ, и сега е на добар пат да ја престигне. БДП по глава на жител во Полска е 49.464 долари, додека во Јапонија е 50.206 долари. За споредба, Обединетото Кралство има 58.906 долари. Оваа бројка покажува колку полската економија се трансформирала во последните две децении, пишува Индекс.хр.
Пред дваесет години, Полска имаше само 48 проценти од просечниот БДП по глава на жител на Европската Унија. Денес, таа бројка се искачи на 82 проценти, што е изедначено со Португалија. Полската економија двојно се зголеми во последните 20 години, со раст побрз од кој било од нејзините централноевропски соседи и двојно поголем од просекот на ОЕЦД.
Просечниот годишен раст на полскиот БДП од 1996 до 2024 година изнесуваше 3,88 проценти, од рекордни 7,1 процент во 2007 година. Во истиот период, стапката на невработеност се намали од над 20 проценти на само 2,6 проценти – далеку под просекот на Европската унија (5,8 проценти) и Еврозоната (6,2 проценти). Во 2025 година се очекува раст од 3,4 проценти, поттикнат од реформите и инвестициите иницирани од европските фондови.
Економскиот успех на Полска е еден од најимпресивните во Европа во последните 30 години. Од сиромашна постсоцијалистичка земја што минуваше низ тешка транзиција во 90-тите, Полска прерасна во една од најдинамичните економии во ЕУ.
Сè започна со Солидарност и „шок терапија“
Откако Полска се префрли на повеќепартиски систем и го отфрли социјалистичкиот економски систем, постигнат е огромен напредок. Повеќепартиска и капиталистичка Полска беше основана под водство на синдикатот „Солидарност“, кој прерасна во движење, а потоа во партија и добитник на Нобеловата награда за мир, Лех Валенса.
Веднаш беа започнати економски и политички реформи со цел што побрзо да се оддалечи од социјализмот и еднопартиското владеење. Веќе во 1989 година, беше создаден план за таканаречената „шок терапија“, збир на економски политики воведени со намера да предизвикаат ненадеен премин од социјализам во капитализам, наречен „План Балцерович“ по тогашниот министер за финансии.
Беше овозможен банкротот на државните претпријатија, кои дотогаш беа одржувани во живот без оглед на тоа дали беа продуктивни, профитабилни и одржливи. Забрането е финансирање на дефицитот на државниот буџет со издавање нови пари од страна на централната банка. Преференцијалните заеми за државните претпријатија се укинати, а каматната стапка е поврзана со инфлацијата.
Растот на платите што ја надминува инфлацијата, која таа година надмина 200 проценти, беше забранет. На странските државјани и компании им е дозволено да инвестираат во Полска и слободно да ја префрлаат добивката во странство. Националната валута е конвертирана во валута со која слободно се тргува на меѓународниот пазар. Меѓународните финансиски институции од Запад, Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) и Светската банка, исто така, помогнаа.
Првите две години по „шок-терапијата“ беа проследени со голема криза, но растот на БДП се врати во 1992 година. До 1995 година, земјата веќе се врати на нивото од пред реформите. Оттогаш, економијата растеше многу побрзо отколку во развиените земји од Западна Европа, а во 2003 година Полска се приклучи на ЕУ.
Тоа е единствената земја-членка на ЕУ што ја избегна кризата од 2008 година и една од ретките во светот (освен за сиромашните). БДП по глава на жител, прилагоден за ценовните разлики, беше една третина од германскиот во 1995 година, а две третини во 2021 година.
Денес, Полска е неопходен дел од економијата на ЕУ и индустриска сила во пораст. Додека во ЕУ учеството на индустриските работници (вклучувајќи го и градежниот сектор) континуирано се намалува, од 34 проценти во 1991 година на 25 проценти во 2019 година, Полска успеа да го зачува индустрискиот сектор. Има поголем процент на индустриски работници од Кина.
Главните предности на Полска се нејзината стратешка локација, големата популација, членството во Европската Унија, економската стабилност, образованата работна сила и стабилните јавни финансии. Банкарскиот сектор е стабилен, а покрај отворениот пазар, ЕУ потпиша 37 билатерални трговски и инвестициски договори со земји како Иран, Бангладеш, Чиле, Аргентина, Канада и други.
Сообраќајната врска со Германија и географската локација во срцето на Европа им овозможуваат на компаниите да го снабдуваат огромниот пазар од Полска за краток временски период и по ниски цени. Традиционално, таа е фискално одговорна земја, со јавен долг под 50 проценти од БДП, а населението е помалку задолжено отколку во другите земји од ЕУ.
Странските инвеститори најчесто ги наведуваат бавноста на државната бирократија и ниската мобилност на работната сила како проблем
Јапонија стагнира
По една деценија спектакуларен раст што кулминираше во 1980-тите, Јапонија се најде во „изгубените децении“ – период на низок раст, дефлација и демографски предизвици. Стареењето на населението и намалувањето на стапката на наталитет претставуваат голем товар за јапонската економија. Работната сила се намалува, а уделот на луѓе над 65 години веќе сочинува речиси 30 проценти од населението.
И покрај високите технолошки стандарди и глобалните брендови, растот на јапонскиот БДП остана бавен. Инфлацијата беше прениска долго време, а каматните стапки беа близу до нула. Иако во последните години има мало закрепнување, реалната куповна моќ стагнира, а многу домаќинства чувствуваат пад на нивниот животен стандард.
Јапонија економски стагнира поради комбинација од стареење на населението, намалување на бројот на работоспособни лица и хронично ниска инфлација што со години ги попречува потрошувачката и инвестициите. И покрај високиот технолошки развој, продуктивноста на трудот во Јапонија заостанува зад онаа на Западот, а многу мали компании не се дигитализирани или модернизирани. Покрај тоа, земјата има многу затворена имиграциска политика и тешко се справува со недостигот на работна сила, додека нејзиниот јавен долг, најголем меѓу развиените земји, го ограничува просторот за нови инвестиции.
Во исто време, Полска, со силна поддршка од САД, ЕУ и сопствените реформи, станува клучна точка во европската безбедносна, економска и енергетска политика. Нејзината близина до Украина и силното партнерство со Западот дополнително ја зголемија нејзината стратешка важност и привлекоа нови инвестиции.
