Руските власти неодамна дополнително ги заострија контролите на интернет со ограничување на пристапот до WhatsApp и Telegram, две од најпопуларните комуникациски апликации во земјата. Кремљ вели дека тие наскоро ќе бидат целосно забранети, додека на граѓаните им ја наметнува апликацијата MAX, поддржана од руската држава. Од 1 септември, таа ќе биде претходно инсталирана на сите мобилни телефони и таблети во Русија.
Во московското метро, Катерина (не е нејзиното вистинско име) често гледа во екраните на патниците. „Гледам вести од веб-страници како „Комсомолскаја правда“ и други државни медиуми“, изјави таа за ABC. Независните извори долго време беа недостапни, а западните брендови како „Инстаграм“, „Фејсбук“ и „Јутјуб“ беа блокирани пред неколку години.
Сега, ударот дојде и на ниво на комуникациски алатки. „Ватсап“ и „Телеграм“, кои имаат десетици милиони корисници во Русија, се делумно ограничени, а извори блиски до владата велат дека постои „99 проценти шанса“ тие наскоро целосно да бидат забранети.
Како алтернатива, на граѓаните им се нуди MAX, нова апликација спонзорирана од државата, развиена од VK, истата компанија што ја води социјалната мрежа VKontakte, која е контролирана од деловни структури пријателски настроени кон Кремљ.
MAX беше објавен во ограничена верзија во јули, откако Владимир Путин потпиша закон за воспоставување национална апликација за пораки. Во соопштението беше најавено дека ќе биде „претходно инсталирана на одредени електронски уреди“, иако детали не беа дадени.
Како и кинескиот WeChat, се планира апликацијата да стане таканаречена „супер апликација“ – алатка преку која ќе се врши комуникација, плаќања, па дури и пристап до услуги на јавната администрација. Според официјалните бројки, MAX веќе има 18 милиони корисници.
Активистите за слобода на говорот предупредуваат дека целта не е погодност, туку надзор. „Апликацијата веќе се воведува насилно во училиштата и ги следи речиси сите информации на своите корисници“, рече Катерина, која ги заобиколи блокадите и има голем број следбеници на X.
Јоана Шимањска од ARTICLE 19 верува дека присилната употреба на MAX ќе има „застрашувачки ефект“ врз слободата на изразување: „Ако граѓаните се принудени да користат апликација контролирана од државата за комуникација, тие со право можат да претпостават дека нивните разговори се следат“.
Според Mediascope, WhatsApp го користат околу 96 милиони луѓе во Русија, додека Telegram го користат 89 милиони. Шимањска предупредува дека забраната на апликациите може да има огромни последици бидејќи овие апликации се длабоко вкоренети во секојдневната комуникација.
Руската продавница за апликации RuStore, која моментално е претходно инсталирана на сите Android уреди, ќе мора да биде претходно инсталирана на сите Apple уреди од 1 септември. Руската апликација за онлајн телевизија LIME HD TV, која ви овозможува бесплатно да гледате руски телевизиски канали, ќе биде претходно инсталирана на сите паметни телевизори што се продаваат во Русија од 1 јануари, објави владата.
Заедно со забраните за апликации, властите сè повеќе ги напаѓаат алатките за заобиколување на цензурата. VPN услугите се веќе делумно блокирани, а парламентот минатиот месец усвои нацрт-закон со кој се предвидуваат казни за пребарување „екстремистичка“ содржина на интернет. Во пракса, овој термин во Русија се однесува на сите ставови што не се во согласност со државната пропаганда – од иницијативи против корупција до ЛГБТК+ права.
Екатерина Мизулина, поврзана со Кремљ, раководителка на Лигата за побезбеден интернет, ги опиша VPN-мрежите како „црни дупки во уредите“ и „портал до пеколот“. По руската инвазија на Украина во 2022 година, таа е позната по објавувањето содржини и блогери што ги смета за неприфатливи.
WhatsApp, подружница на американската компанија Meta, изјави дека „се спротивставува на обидите на владата да го наруши правото на луѓето на безбедна комуникација“ и ќе продолжи да нуди енкриптирана услуга секаде каде што е можно, вклучително и во Русија.
И покрај критиките и безбедносните загрижености – како што се наводното случајно активирање на камерите на телефоните на корисниците и злоупотребата на апликацијата од страна на измамници – властите не се откажуваат од промоцијата на MAX. Популарни јавни личности како што е раперката Instasamka, која ја пофали апликацијата пред милиони свои следбеници, исто така се приклучуваат на кампањата.
За обичните граѓани, изборот станува сè потежок. „Постојат возрасни кои немаат VPN и едноставно не сакаат да се замараат со неа“, заклучува Катерина.
