Требаше да биде обичен ден како и секој друг. Петок, 1 ноември. Празник. Продолжен викенд. Улиците беа релативно празни. Беше топол есенски ден, мирен, слично како денес. А потоа, во 11:52 часот, се случи незамислива трагедија. Тони бетон се урнаа врз луѓето што стоеја под крошната на ново и скапо реновираната Железничка станица во Нови Сад. 15 лица загинаа на лице место, вклучувајќи и шестгодишно дете, а тројца други беа повредени. Тешко повредената жена (24) им подлегна на повредите 17 дена подоцна.
Целата земја, како и регионот, беа во шок. Српската влада го прогласи 2 ноември за Ден на жалост, додека Нови Сад прогласи тридневна жалост. Српскиот претседател Александар Вучиќ побара и политичка и кривична одговорност за несреќата. Кинескиот конзорциум што ги изврши работите изрази сочувство и се дистанцира од одговорност.
Имено, три години претходно, беше извршена голема реконструкција и проширување на станицата. Исто така, беа додадени лифтови за лица со посебни потреби, беше реновирана главната зграда, пругите и беа изградени нови перони. Реконструкцијата на железничката станица ја извршија кинеските компании China Railway International и China Communications Construction Company (CCCC) како дел од железничкиот проект Будимпешта – Белград. Зградата на станицата беше отворена на 19 март 2022 година со модернизирана железница за брзина до 200 километри на час помеѓу Белград и Нови Сад.
Граѓаните стануваа сè поогорчени со секој изминат ден. Трагедијата предизвика бран незадоволство поради сомневања за корупција за време на реновирањето на станицата и нејзиното наводно отворање без градежна дозвола. Додека граѓаните ја обвинуваа владата и корупцијата за несреќата, Вучиќ ветуваше евтини кредити и испраќаше пораки за моќна Србија.
По неколку дена шок и барања за одговорност, студентите им се придружија на граѓаните во протестите. Прво во Нови Сад, а потоа и во другите градови во Србија, започнаа симболични 15-минутни блокади на патиштата и плоштадите. Во тоа време, сè уште имаше 15 жртви (шеснаесеттата подоцна почина во болница).
Студентите поставија пет барања. Тие бараа објавување на сите договори и документи поврзани со проектот за реновирање на железничката станица во Нови Сад, вклучувајќи го и настрешницата, независна меѓународна истрага, вклучување на експерти од странство за да се спречи прикривање, оставки на одговорните службеници: министерот за градежништво, директорот на железничката инфраструктура, градоначалникот на Нови Сад, јавно објавување на имињата на сите изведувачи, подизведувачи и надзорници и минута молчење на секој први во месецот во сите образовни институции, како знак на сеќавање и потсетување на институционалната одговорност.
Протестите станаа секојдневни, а во јануари започнаа блокадите на факултетите. По Филозофскиот факултет, се придружија и другите факултети. Студентите ги затворија влезовите во зградите и одржуваа часови на отворено. Кон средината на февруари, блокадите се проширија во Белград, Нови Сад, Крагуевац и Ниш. Иако владата реагираше бурно на протестите, сè уште не беше стигнала до фаза на напад. Некои средни училишта исто така се придружија на блокадите.
Тогаш беа поставени темелите на Чациланд. Непознат автор напиша на ѕидот на гимназијата „Јован Јовановиќ Змај“ во Нови Сад „Ќаци у школу“ наместо „Ѓаци у школу“.
Печатната грешка набрзо стана вирална, а Чаци стана навредлив термин за „студентите“ кои го поддржуваат претседателот Вучиќ, собрани во шатори помеѓу Канцеларијата на претседателот и Народното собрание под слоганот „Студенти кои сакаат да учат“. Кампот се викал „Чациланд“, а медиумите брзо откриле дека многу од учесниците не биле студенти, туку партиски активисти, платени учесници или луѓе од криминалното опкружување.
Првиот голем студентски и граѓански протест се одржа на 15 март 2025 година во Белград. Насловен како „15 за 15“, протестот собра рекорден број луѓе. Властите објавија 107.000 учесници на врвот на митингот, независните организации проценија дека имало помеѓу 275.000 и 325.000 луѓе, додека студентите и организаторите тврдат дека над половина милион учесници излегле на улиците. Беа изнесени слични барања како и првичните.
Постоеше страв од судир со Ќаците, но протестот беше брутално завршен со звучен топ. Толпата беше растерана од необичен, екстремно гласен звук со висока фреквенција. Властите го негираа ова, а вистината сè уште е непозната. Вучиќ потоа објави дека ја добил обоената револуција, сугерирајќи дека студентите се дел од поширок план на западните сили да го соборат.
Тој претходно неколку пати попушти на барањата на студентите, разреши неколку министри, а премиерот Милош Вучевиќ поднесе оставка, но студентите не се откажаа.
Во меѓувреме, владата организираше контра-митинзи во неколку градови за да ја покаже поддршката на граѓаните за претседателот, беше назначен нов премиер, а полицијата почна поагресивно да ги апси демонстрантите кои ги блокираа патиштата. Владата им ги задржа платите на професорите за време на блокадите, принудувајќи ги универзитетите да одржуваат онлајн настава.
Сè кулминираше со голем протест во Белград на 28 јуни, Видовден, симболично значаен датум, со ултиматум на студентите до претседателот Вучиќ да распише предвремени избори. Протестот беше планиран да биде мирен, но провладините медиуми ширеа страв, тврдејќи дека опозицијата планира крвопролевање.
Митингот на крајот беше обележан со насилство и судири меѓу демонстрантите и полицијата. Оттогаш, полицијата стана поактивна во сузбивањето на протестите, при што студентите беа избркани од повеќето универзитети, но протестите продолжија и на есен.
Пред неколку дена се случи инцидент во Чациленд, или како што го нарече претседателот Вучиќ – терористички напад. Еден човек беше ранет, а напаѓачот пукаше и во плинска боца, предизвикувајќи пожар во шатор. Владан Анѓелковиќ (70) е осомничен за обид за убиство на Милан Богдановиќ (57) и предизвикување општа опасност. Медиумите набрзо открија дека Анѓелковиќ бил во Хрватска со месеци и сугерираа дека имал задача. Дури објавија и негова фотографија со премиерот Андреј Пленковиќ.
Нови Сад денес, на денот на одбележувањето на трагедијата и првата годишнина од востанието, го очекува најголемиот собир досега.
Во четврток, неколку илјади студенти тргнаа пеш од Белград до Нови Сад, каде што во сабота се одржува голем комеморативен митинг. Реки студенти ги преплавија улиците на Белград во петок. Вучиќ и режимските медиуми целосно го игнорираат ова.
„Што има во сабота, дали има натпревар или нешто слично“, одговори српскиот претседател Александар Вучиќ кога го прашаа што очекува во сабота…
