Дали новиот мировен план на САД ја турка Украина кон капитулација?

САД промовираат нов мировен предлог за ставање крај на војната во Украина, но планот предизвика остри реакции во Киев. Украинските власти велат дека предлогот ги одразува максималистичките барања на Москва и ги оживува отстапките претходно отфрлени од Кремљ, кои во суштина би значеле капитулација. Рамката, одобрена претходно оваа недела од американскиот претседател Доналд Трамп, вклучува барања Украина да отстапи територија, да ја намали својата војска и да ги ограничи сојузите, објавува „Киев Индепендент“.

Портпаролката на Белата куќа, Каролин Ливит, потврди дека САД водат тајни мировни разговори со Русија и Украина и дека двете страни се „рамноправни учесници“.

Канцеларијата на украинскиот претседател потврди дека Володимир Зеленски официјално добил „нацрт-план за кој американската страна верува дека би можел да ја ревитализира дипломатијата“. Канцеларијата додаде дека Зеленски планира да разговара за достапните дипломатски опции и клучните елементи за постигнување мир со Трамп во наредните денови.

Претседателот на Украина, Володимир Зеленски, синоќа се огласи на Телеграм.

„Денес, за време на средбата со американскиот секретар за армија, Даниел Дрискол, разговаравме за опциите за постигнување вистински мир, фазите на работата и форматите за дијалог, како и за новите импулси за дипломатијата. Нашите тимови – Украина и САД – ќе работат на точките од планот за завршување на војната. Подготвени сме за конструктивна, искрена и оперативна работа“, напиша Зеленски.

„Одделно го информирав за стравичниот руски напад врз Тернопиљ. Ракетата Х-101, со која руската војска вчера погоди обична станбена зграда, е произведена во 2025 година. Таа содржи 175 странски компоненти што сè уште пристигнуваат во Русија заобиколувајќи ги санкциите. Сметаме на поддршката од САД за ограничување на сите такви шеми. На министерот Дрискол му предадов конкретни материјали со информации за компаниите што ги произведуваат критичните компоненти, земјите на потекло и деловите сами по себе. Мир е потребен и ги цениме напорите на претседателот Трамп и неговиот тим да ја вратат безбедноста во Европа. Украина го брани животот и независноста благодарение на храброста на нашиот народ, нашето единство во државата и поддршката од партнерите. Работиме сите три елементи да бидат доволно силни. Слава на Украина“, рече Зеленски.

Инаку, и порталот „Аксиос“, повикувајќи се на американски и украински претставници, вчера објави дека Зеленски му рекол на секретарот на американската армија, Ден Дрискол, дека е подготвен да соработува со администрацијата на Трамп на нов мировен план, и покрај фактот дека планот бара огромни отстапки од Украина.

Детали за контроверзниот план

Според „Волстрит џурнал“, планот предвидува Украина да го предаде целиот источен регион Донбас – кој ги опфаќа областите Донецк и Луганск, вклучувајќи ги и неокупираните области – за да се создаде демилитаризирана зона. Иако руските сили ја окупираа речиси целата област Луганск, украинските сили сè уште држат делови од областа Донецк, вклучувајќи ги клучните градови како што се Покровское, Славјанск и Краматорск. Планот, исто така, ќе бара од Киев да ја преполови својата војска, да се откаже од одредени системи на оружје, да им забрани на странските трупи да служат како мировници и да ја суспендира кандидатурата на Украина за членство во НАТО за неколку години. За возврат, американските претставници велат дека Москва ќе се обврзе да не ја напаѓа Украина или други европски земји.

Договорот, наводно, вклучува договор „надомест за наем“, во кој Русија би платила за де факто контрола на Донбас, додека законската сопственост би останала кај Киев. Поширокиот план, исто така, вклучува американско и меѓународно признавање на руската власт над Крим и Донбас, иако самата Украина нема да биде обврзана да ги признае тие територии како руски.

Остри реакции од Киев

Извор од претседателскиот кабинет претходно изјави за „Киев Индепендент“ дека тие се остро против потенцијалниот план, истакнувајќи дека Вашингтон се чини дека се движи кон рамка усогласена со барањата на Москва. По средбата со американскиот секретар за одбрана Ден Дрискол, кој е во Киев, Зеленски рече дека тимови од Украина и САД ќе работат на точките од планот. „Подготвени сме за конструктивна, чесна и ефикасна работа“, додаде тој.

Сепак, други украински претставници беа многу покритични. Олександр Мережко, шеф на парламентарната комисија за надворешни работи, го нарече предлогот „апсолутно бесмислен“ и одвоен од реалноста. „Тешко е да се замисли дека Путин би се согласил со ова – зошто би се согласил, ако веќе ги запишал овие територии во својот устав?“, рече Мережко, додавајќи дека известувањето е повеќе како „провокација од страна на Путин“.

Украинскиот пратеник Јарослав Јурчишин го спореди пристапот на САД со отстапките наметнати на Чехословачка во 1938 година. „Тие сакаат брз мир на сметка на едната страна, која ја сметаат за послаба“, рече тој. „Путин ќе ја почувствува крвта на усните и ќе изврши притисок. Затоа, веројатно дури и ќе ги зголеми своите барања, искористувајќи го моментот.“

Олена Хубанова, од непрофитната организација „Helping to Leave“, предупреди дека планот ги игнорира потребите на луѓето кои би можеле да се најдат под руска окупација. „Ќе ги предадеме на непријателот или ќе им кажеме да не одат никаде, без пари или поддршка“, рече таа. „Украина не е само територија. Украина е народ.“

Висок американски функционер потврди дека Трамп го поддржува предлогот, кој беше тивко изработен минатиот месец од специјалниот претставник на САД, Стив Виткоф, во контакт со Кирил Дмитриев, главниот економски преговарач на Русија. Изворите велат дека европските партнери не биле вклучени во планот, а самата Украина била исклучена од процесот.

Вршителот на должноста амбасадор на САД во Украина, Џули С. Дејвис, изјави дека била сведок на „извонредно темпо на дипломатска активност“ во изминатите 36 часа, опишувајќи го како најамбициозно во нејзината 30-годишна кариера. Разговорите се третираат како итна состојба поради влошената енергетска ситуација во Украина.

Портпаролката на Белата куќа, Каролин Ливит, изјави дека Трамп останува решен да ја заврши војната и „станал фрустриран од двете страни“ затоа што одбиваат да се обврзат на мировен договор. „Претседателот Трамп и неговиот тим никогаш не се откажуваат, а Соединетите Држави работат на детален и меѓусебно прифатлив план за запирање на убиствата и создавање траен, траен мир“, додаде таа.

Ставот на Москва и загриженоста на Европа

Од друга страна, Кремљ негираше дека се во тек формални преговори. Портпаролот Дмитриј Песков на 20 ноември изјави дека Москва останува во контакт со Вашингтон, но негираше консултации. „Во моментов, такви консултации не се одржуваат“, рече тој. „Секако има контакти, но нема процес што би можел да се нарече консултација. Тоа не се случува“.

Во меѓувреме, Европа сигнализираше растечка вознемиреност. Шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, рече дека секој обид за прекин на војната мора директно да ги вклучи Украина и Европа. „Не сме слушнале за никакви отстапки од руска страна. Ако Русија навистина сакаше мир, можеше да се согласи на безусловно примирје пред некое време“, рече таа.