„Отворен Балкан“: Кој има корист од оваа „мини ЕУ“ на Балканот?

119

China Global Television Network

(автор Никола Миковиќ)

Сфаќајќи дека нивните земји нема наскоро да се приклучат на Европската унија, лидерите на Србија, Северна Македонија и Албанија започнаа свој процес на економска интеграција. На 29 -ти јули, во главниот град на Северна Македонија, Скопје, српскиот претседател Александар Вучиќ и премиерите на Северна Македонија и Албанија, Зоран Заев и Еди Рама, се согласија да ја укинат граничната контрола меѓу трите балкански држави на 1 јануари 2023 година и за продлабочување на економските односи.

Ваквите активности се дел од „мини-Шенгенот“, иницијатива за регионална соработка именувана по бесцаринската зона на ЕУ, сега преименувана во „Отворен Балкан“. Во 2019 година, во Нови Сад, Србија, српскиот претседател и премиерите на Албанија и Северна Македонија се согласија да создадат економска зона што дополнително ќе ги подобри политичките и економските односи и ќе ги зајакне културните врски меѓу нациите.

Ричард Гренел, тогашниот специјален пратеник на американскиот претседател Доналд Трамп за Балканот, силно ја поддржа иницијативата како начин за започнување на слободно движење на луѓе и трговија. По самитот во Скопје, портпаролката на Европската комисија Ана Писонеро, исто така, ја поддржа посветеноста на лидерите кон регионалната соработка.

Официјално, трите балкански земји се кандидати за ЕУ, но со оглед на фактот дека процесот на проширување на ЕУ е во застој, се чини дека Брисел и Вашингтон се обидуваат да најдат начин да го задржат своето политичко влијание врз балканските земји кои се уште се надвор од ЕУ. Од гледна точка на Западот, иницијативата Отворен Балкан ќе му обезбеди на регионот алтернатива за членство во ЕУ. На среден рок, други земји, главно Босна и Херцеговина и Црна Гора, би можеле да се приклучат на балканското трио доколку не добијат цврсти гаранции од Брисел дека ќе се приклучат кон Европската унија, што не изгледа многу веројатно, особено за Босна и Херцеговина. .Црна Гора, од друга страна, се смета за 28-ма земја членка на ЕУ, но тоа најверојатно ќе се случи не порано од 2025 година.

Во меѓувреме, двете нации, како и Косово, кое е предмет на долгогодишен политички и територијален спор меѓу српската влада и властите во Приштина, најверојатно ќе бидат принудени да се интегрираат на Отворениот Балкан. Нивните економии се веќе силно поврзани со Србија, Северна Македонија и Албанија, а во догледна иднина, според договорите потпишани меѓу Вучиќ, Заев и Рама, истите правила за извоз, увоз на стоки и слободен пристап до работна сила ќе важат за трите основачки држави.на Иницијативата Отворен Балкан. Со други зборови, луѓето што живеат во Северна Македонија и Албанија ќе можат да аплицираат за работа во Србија под истите услови како и српските државјани.

За да не останат „изолирани“, се очекува деловните заедници во Босна и Херцеговина, Црна Гора и Косово да побараат од нивните власти да се приклучат на иницијативата Отворен Балкан. Формално, сите земји во регионот ќе останат „на европскиот пат“, што значи дека ќе бидат во чекалната на ЕУ и ќе бидат политички и економски зависни од Западот. Иницијативата Отворен Балкан им дава можност да ги зајакнат своите економски врски, како и слободата на движење, но и да создадат еден вид „мини-ЕУ“ на Балканот. Со оглед на тоа што многу успешни компании во балканските земји кои не се членки на ЕУ се во сопственост на странски, главно корпорации на ЕУ, не е изненадувачки што лидерите на ЕУ го поддржуваат проектот Отворен Балкан.

Од чисто економска гледна точка, новиот облик на регионална соработка може да генерира позитивни приходи за Србија, Северна Македонија и Албанија – и потенцијално за другите балкански земји доколку на крајот се приклучат на иницијативата – иако трите земји, како и регионот во целина, генерално ќе останат нееднакви.

Поделени и раскарани, Србите и Албанците, како две доминантни етнички групи во „Отворениот Балкан“, најверојатно нема да се помират на ист начин како што направија Германците и Французите по Втората светска војна. Француско-германското помирување на крајот доведе до создавање на ЕУ. Проблемот на Балканот е што некои странски играчи се уште ја играат играта „раздели па владеј“, што го отежнува процесот на помирување во регионот.

Сепак, постои надеж дека односите меѓу балканските народи постепено ќе се подобруваат. До неодамна, речиси беше незамисливо за Србите да го поминат својот летен одмор во Албанија. Оваа година, зголемен број српски туристи може да се видат на албанските јадрански и јонски плажи. Покрај тоа, многу Срби од руралните области на земјата патуваат во Албанија за да најдат невести.

Меѓутоа, тоа не значи дека Србија и Албанија ќе се обидат да водат политика на „братство и единство“, што беше популарен слоган на Сојузот на комунистите во Југославија. Наместо тоа, барем засега, Белград и Тирана најверојатно ќе се заложат за попрагматичен пристап во нивните односи, фокусирајќи се првенствено на економски прашања.

Иако иницијативата Отворен Балкан се смета за резултат на разочарување од недостигот на опиплив напредок кон членство во ЕУ, таа на крајот би можела да го промени регионот целосно, кон подобро или полошо.